Leraren en Lerarenopleiders in inclusieve Leeromgevingen

Onderzoek binnen dit thema richt zich op hoe in onderwijsorganisaties gelaagde ondersteuningssystemen ontworpen en geïmplementeerd kunnen worden om onderwijsleeromgevingen in te richten waarin alle leerlingen het onderwijs en de zorg kunnen ontvangen om te leren en zich te ontwikkelen.

De unieke situatie van lockdown en schoolsluiting tijdens het voorjaar van 2020 heeft kennis opgeleverd die van belang is voor inclusief onderwijs. Sommige leerlingen vonden het volgen van thuisonderwijs uiterst lastig, terwijl anderen juist baat bleken te hebben bij het leren buiten de context van klas en schoolgebouw. Ondertussen heeft ook het onderwijs een enorme slag geslagen op gebied van ICT inzet en afstandsleren. Zo kan de gemiddelde docent inmiddels opdrachten klaarzetten in de elektronische leeromgeving, een online les verzorgen en leerlingen op afstand begeleiden.

Hierdoor is het perspectief op maatwerk veranderd. De individuele leerling vraagt: laat mij leren op een manier die bij mij past. De nieuwe mogelijkheden op gebied van ICT kunnen praktische barrières voor dit maatwerk wegnemen.

Kortom, de ervaringen van de lockdown hebben de deur geopend naar de introductie van blended learning en hybride leeromgevingen, waarin leerlingen zowel online als offline en zowel in fysieke nabijheid als op afstand kunnen leren. 

Onderzoeksopzet

Het onderzoek richt zicht op de onderbouw van de beroepsgerichte leerwegen van het vmbo. In dit participatief ontwerp onderzoek zoeken leerlingen, docenten, ouders en support medewerkers samen naar mogelijkheden om ervaringen uit de periode van lockdown om te zetten naar effectieve interventies.

1. De eerste onderzoeksvraag luidt: hoe kunnen actoren met behulp van blended learning een inclusieve leeromgeving ontwerpen die tegemoet komt aan verschillende ondersteuningsbehoeften?
2. De tweede onderzoeksvraag betreft het proces: op welke wijze helpt interdisciplinaire samenwerking tussen docenten, leerlingen, support team medewerkers en ouders om een meer inclusieve leeromgeving ontwikkelen? 

• Status: Afgerond
• Looptijd: september 2020 – februari 2021
• Partners: dr. Sui Lin Goei  en drs. Jantien Gerdes 

Meer weten? Neem contact op met:

Jantien Gerdes, docent-promovenda lectoraat, via j.gerdes@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Hoe kan een goede samenwerking tussen docenten, ouders en jeugdhulpverleners bijdragen aan inclusiever onderwijs? Dit was de onderliggende vraag van Jantien Gerdes die 14 juni aan de VU Amsterdam is gepromoveert op het thema effectieve leerlingondersteuning door verbeterde interdisciplinaire samenwerking in drie scholen voor vmbo. Binnen dit promotieonderzoek hebben we een analytisch raamwerk ontwikkeld dat meer grip kan geven op de processen binnen interdisciplinaire samenwerking tussen docenten, ouders en jeugdhulpverleners. Want hoewel samenwerking in potentie kan bijdragen aan een goede ondersteuning en een inclusieve leeromgeving, verloopt de samenwerking tussen school, ouders en jeugdhulpverlening lang niet altijd voorspoedig. Misverstanden en tegenstrijdige belangen lijken aan de orde van de dag.

Samenwerking is een complex proces en daardoor is het vaak lastig om de juiste aanknopingspunten voor verbetering te vinden. Het raamwerk geeft zicht op de verschillende niveaus van interdisciplinaire samenwerking en de verschillende kenmerken van deze niveaus. Dit biedt de mogelijkheid om samenwerkingssituaties te analyseren en te onderzoeken hoe samenwerking verbeterd kan worden. Een goede interdisciplinaire samenwerking waarbinnen partners van en met elkaar leren, kan vervolgens bijdragen aan effectieve leerlingondersteuning in inclusief onderwijs. 

• Status: afgerond promotieonderzoek
• Partners: dit onderzoek is uitgevoerd binnen de Academische Werkplaats Samen op School, in samenwerking met Windesheim, Vrije Universiteit Amsterdam en Stichting Voortgezet Onderwijs Lelystad
• Financiering: subsidie ZonMw

Meer weten? Neem contact op met:

Jantien Gerdes, docent-onderzoeker lectoraat
E-mail: j.gerdes@windesheim.nl

Het voelt een beetje onwennig, beginnen zonder uitgewerkt plan. De gemeente Kampen en Kamper scholen sloegen de handen ineen en regelden samen de inzet van extra ondersteuning op de scholen op basis van NPO gelden.

In dit project is ervoor gekozen om de ontwerpopdracht neer te leggen bij de mensen die de samenwerking ook daadwerkelijk vorm moeten geven. In zogenaamde change labs zoeken samenwerkingspartners uit onderwijs en jeugdhulpverlening naar een geschikte inzet. Dat betekent: met elkaar in gesprek gaan en dan gewoon maar ergens beginnen. Wat werkt, voor ons, in onze situatie? Deze change labs worden gevolgd en gefaciliteerd door onderzoek.

Dit onderzoek richt zich op de vraag hoe de change labs tot samenwerking komen en wat we hiervan leren over duurzame ontwikkeling van samenwerking tussen onderwijs en jeugdhulpverlening.

• Status: lopend (schooljaar 2022-2023/2023-2024)
• Partners: Gemeente Kampen, Almere College Kampen, Ichtus College Kampen, Speciaal Onderwijs Kampen, Openbaar Basisonderwijs Kampen, Christelijk Basisonderwijs Kampen 

Meer weten? Neem contact op met:
Jantien Gerdes, docent-onderzoeker lectoraat
E-mail: j.gerdes@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Binnen de gemeente Almere werken multidisciplinaire wijkteams nauw samen met de scholen. Op scholen voor primair onderwijs wordt hiertoe de verbinding gezocht tussen intern begeleiders, jeugdverpleegkundigen, jeugdhulpverleners, ouders en natuurlijk de leerkracht in de klas.

Tijdens het schooljaar 2021-2022 brachten we met behulp van het Analytisch Raamwerk Interdisciplinaire Samenwerking in kaart hoe het staat met de samenwerking op de scholen van de Stichting Prisma Almere. Uit de analyse van interviews met intern begeleiders en jeugdhulpverleners blijkt dat er in de basis al een goede verbinding is tussen verschillende domeinen.

Het onderzoek werp licht op de verschillende rollen van intern begeleiders in relatie tot verschillende niveaus van samenwerking. Daarnaast komt de rol van de context sterk naar voren. Om door te groeien naar intensievere en meer transformatieve vormen van samenwerking moet iedere school kunnen groeien in de eigen zone van ontwikkeling.

Hiertoe is het van belang dat de partners die samenwerking vormgeven op de scholen de eigen context onder de loep nemen en samen volgende stappen bepalen. De uitkomsten van het onderzoek fungeren als gereedschap voor deze analyse.

• Status: afgerond
• Partner: Stichting Prisma Almere

Meer weten? neem contact op met:

Jantien Gerdes, docent-onderzoeker lectoraat

E-mail: j.gerdes@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

SWPBS (School-Wide Positive Behavior Support) is een schoolbrede aanpak om gedragsproblemen op school te voorkomen en aan te pakken door een veilige leeromgeving te creëren. Kenmerken van SWPBS zijn:

• Schoolbrede aanpak
• Focus op preventie in een meergelaagd model van ondersteuning
• Lesgeven in gedragsverwachtingen die gebaseerd zijn op schoolbreed gedeelde waarden
• Positieve benadering
• Consistente manier van reageren op probleemgedrag
• Datagestuurd werken
• Samenwerking met ouders en ketenpartners

Onderzoeksopzet

In drie studies is gekeken naar de implementatie en effecten van SWPBS op Nederlandse scholen. Uit het onderzoek komt naar voren dat aanpassingen aan de Nederlandse onderwijscontext niet van invloed waren op een betrouwbare implementatie. Op 66 basisscholen zijn gedurende drie schooljaren gegevens verzameld over de mate van SWPBS implementatie, sociale veiligheid, gedragsincidenten, het aantal leerlingen dat extra ondersteuning kreeg voor gedrag, en groepsvaardigheid scores voor begrijpend lezen en rekenen/wiskunde. Er was een toename in de mate van implementatie te zien en een afname van het aantal leerlingen dat aangaf dat er onveilige plekken in de school waren. Sterke veranderingen in de mate van implementatie waren gerelateerd aan een toename van het welbevinden van leerlingen en een afname van het aantal gedragsincidenten in de school.

Het promotieonderzoek werd mede gefinancierd door NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek).

• Status: Afgerond

Meer weten? Neem contact op met:

Monique Nelen, onderzoeker lectoraat
E-mail: mjm.nelen@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Publicaties

• Nelen, M. Verveer, D., & Kamstra, J. (2020). Over werken met SWPBS in het MBO. Vaktijdschrift Profiel, 2, 20-23.
• Nelen, M. J. M., Willemse, T. M., van Oudheusden, M. A., & Goei, S. L. (2019). Cultural Challenges in Adapting SWPBIS to a Dutch Context. Journal of Positive Behavior Interventions, First published online. doi:10.1177/109830071987609.
• Nelen, M. J. M., Blonk, A., Scholte, R. H. J., & Denessen, E. (2019). School-Wide Positive Behavior Interventions and Supports: Fidelity of Tier 1 Implementation in 117 Dutch Schools. Journal of Positive Behavior Interventions. First published online.
• Nelen, M., Oudheusden, M. v., & Goei, S. L. (2017). De kleur van SWPBS in Nederland. Culturele aanpassing van het SWPBS-model aan de Nederlandse onderwijscontext volgens experts. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 56, 484-495.
• Nelen, M. (2017). Meten is weten. OJ Actueel 2017-8, 4-5.
• Nelen, M., Das, T., Blonk, A., Reijnders, I., Baard, M., Leeuwen, E. v., & Albrecht, A. (2016). De vijf pijlers van SWPBS anno 2016. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 55, 484-493.
• Bergen, E. van, Blonk, A., & Nelen, M. (2015). Over gedragsverwachtingen en regels binnen SWPBS. Zorgprimair, 03-2015, 6-10.
• Nelen, M. (2014). Passende zorg en onderwijs. Een onderzoek naar de samenwerking tussen onderwijs en jeugdzorg op twee PBS-scholen. Zwolle, Christelijke Hogeschool Windesheim, lectoraat Onderwijszorg en samenwerking in de keten.
• Nelen, M., & Bergen van, E. (2013). De Schoolbrede Evaluatie Toets (SETNL) als kwaliteitsinstrument voor Groen naar Geel. Nieuw Meesterschap ,3 (3), 23-28.
• Blonk, A., & Nelen, M. (2011). Het gebruik van data bij gedragsvraagstukken. Zorgbreed. Tijdschrift voor integrale leerlingenzorg, 8 (31), 21-24.
• Goei, S.L, Nelen, M., Oudheusden, M., De Bruine, E., Piscaer, D., Roozeboom, C., Schoorel, B., & Blok, R. (2010). Omgaan met gedragsproblemen in het onderwijs: SWPBS (deel 1). Remediaal 1, jaargang 2010/2011, p. 12-17.
• Goei, S.L, Nelen, M., Oudheusden, M., De Bruine, E., Piscaer, D., Roozeboom, C., Schoorel, B., & Blok, R. (2011). Omgaan met gedragsproblemen in het onderwijs: SWPBS (deel 2). Remediaal 2, jaargang 2010/2011.
• Nelen, M. (2010). Gedragsproblemen op school. De pedagogische kwaliteit van SWPBS. Zwolle, Christelijke Hogeschool Windesheim, lectoraat Pedagogische Kwaliteit van Onderwijs.

Steeds meer scholen gaan met School-Wide Positive Behavior Support (SWPBS) aan de slag om een positief en veilig schoolklimaat tot stand te brengen, waarbij alle leerlingen, dus ook leerlingen met uitdagend gedrag, de ondersteuning kunnen krijgen die ze nodig hebben. SWPBS is een schoolbrede aanpak, gericht op de preventie van gedragsproblemen. Uit onderzoek blijkt dat deze aanpak succesvol is.

Ook binnen het speciaal onderwijs, cluster 4, wordt steeds meer met SWPBS gewerkt. Er is echter nog maar weinig bekend over hoe deze aanpak ingevoerd kan worden in het speciaal onderwijs. Een subsidie van Kinderpostzegels maakte het mogelijk hier onderzoek naar te doen. Drie scholen voor speciaal onderwijs en Hogeschool Windesheim werkten binnen dit project samen. Aan de hand van de ervaringen op deze scholen laten de auteurs zien wat de mogelijkheden én de uitdagingen zijn bij de invoering en inbedding van deze aanpak.

Publicatie

Uit dit project is een boek voortgekomen. Het boek is niet alleen interessant voor alle leraren en schoolleiders die werken binnen het speciaal onderwijs, maar ook voor studenten en opleiders. Er staan veel praktische tips in die anderen kunnen inspireren bij het schoolbreed werken aan een veilig schoolklimaat. Het boek kan besteld worden bij Uitgeverij Pica.

• Status: afgerond project

Meer weten? Neem contact op met:

Dr. Sui Lin Goei, lector
E-mail: SL.Goei@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Het Expertisecentrum PBS (Positive Behavior Support)(opent in nieuw tabblad) streeft ernaar duurzame schoolontwikkeling tot stand te brengen via een schoolbreed model. De letters PBS staan voor (School-Wide) Positive Behavior Support. Het doel is systematisch en schoolbreed probleem- en pestgedrag in scholen aan te pakken én te voorkomen.

Heb je als school vragen hierover?

Het Expertisecentrum beantwoordt ze graag en helpt scholen bij het creëren van een veilig schoolklimaat. Het lectoraat Leraren en Lerarenopleiders in inclusieve Leeromgevingen onderzoekt de effecten van PBS. Onder leiding van lector Sui Lin Goei worden verschillende PBS- projecten opgezet en uitgevoerd. Bijvoorbeeld op de vmbo-school Melanchthon Wilgenplaslaan(opent in nieuw tabblad) in Rotterdam (te zien op onze intro- en headerfoto's).Ook in het lectoraat Sportpedagogiek wordt onderzocht hoe PBS van een schoolcontext kan worden vertaald naar de sport.

PBS-opleidingen en kwaliteitsregister

Samen met Fontys OSO verzorgt het Expertisecentrum diverse opleidingstrajecten en cursussen voor professionals op het vlak van PBS. In de opleidingen leer je meer over de PBS-piramide: het raamwerk voor het implementeren van PBS-interventies op drie ondersteuningsniveaus en een daarbij behorende rol. Professionals worden opgeleid voor een van deze rollen. Zij leren vaardigheden, zoals een uitbreiding op coachvaardigheden, vaardigheden op het gebied van data-analyse, of het analyseren van gedragsvraagstukken.

Vanaf 2016 kunnen PBS-professionals zich voor een landelijk kwaliteitsregister aanmelden. In dit register, dat in principe voor iedereen openstaat, worden alle PBS-professionals geregistreerd die aantoonbaar beschikken over de benodigde competenties voor het uitoefenen van hun specifieke PBS-rol. Neem hierover contact op met onze coördinator.

Meer weten? Neem contact op met:

Monique Nelen, onderzoeker lectoraat
E-mail: mjm.nelen@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)
 

Zie ook de webpagina over PBS(opent in nieuw tabblad).

Inclusief onderwijs is een belangrijk aspect van een inclusieve en rechtvaardige samenleving. Binnen academisch onderzoek krijgt inclusief onderwijs steeds meer aandacht. Eén van de manieren waarop deze aandacht is te zien, is door de groei aan verschillende meetinstrumenten, voornamelijk surveys, waarmee inclusie, inclusief onderwijs en verwante onderwerpen worden gemeten.

Het onderzoek

Om een inzicht te krijgen in de verschillende manieren van meten van inclusief onderwijs en beelden van inclusief onderwijs wordt er een systematische review uitgevoerd. Hierin worden verschillende meetinstrumenten verzameld en naast elkaar gelegd om de verschillende focuspunten aan het licht te brengen en als mogelijk de meetinstrumenten te synthetiseren voor opvolgende onderzoeken.  

• Status: lopend
• Looptijd: 1 april 2023 – 1 juli 2023
• Partners: UHasselt en UCL

Meer weten? neem contact op met:

Tisja Korthals Altes, Onderzoeker Diversiteit en Inclusie in het Hoger Onderwijs

E-mail: t.korthals.altes@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Leraren zijn de spil in het onderwijs. Binnen dit onderzoeksthema onderzoeken we op welke wijze we leraren zo goed mogelijk kunnen ondersteunen en professionaliseren om adaptieve en inclusieve contexten te realiseren.

Het lesgeven is een uiterst complex beroep en vraagt om continue professionalsering. Lesson Study is een vorm van docentprofessionalisering die uitgaat van actief en cyclisch leren in kleine docententeams, waarbij de focus ligt op het leren van leerlingen in de context van de klas. Daarmee sluit Lesson Study aan bij wat in de internationale literatuur bekend is over effectieve vormen van docentprofessionalisering.

Lesson Study is een van oorsprong Japanse benadering die internationaal steeds meer bekendheid krijgt, en waar in toenemende mate onderzoek naar wordt gedaan. In de Nederlandse context voert het lectoraat onderzoek uit naar de effecten van deelname aan Lesson Study op het handelen en specifiek op de adaptieve lesgeefcompetenties en de competentiebeleving van docenten in diverse contexten. We doen dit met het consortium Lesson Study NL(opent in nieuw tabblad).

Promotieonderzoek

Het recent afgeronde promotieonderzoek van Tijmen Schipper had als speerpunten:

• Het professioneel handelen van docenten in het voortgezet onderwijs
• De adaptieve lesgeefcompetenties van docenten in het voortgezet onderwijs
• De competentiebeleving van docenten in het voortgezet onderwijs
• Het leren van studenten in de lerarenopleidingen en lerarenopleiders
• De schoolcultuur en wat de invloed van de schoolleider en de schoolcontext is op het leren in Lesson Study-teams

Publicatie

Schipper, T. M. (2019). Teacher professional learning through Lesson Study. An examination of Lesson Study in relation to adaptive teaching competence, teacher self-efficacy, and the school context (Doctoral dissertation). (opent in nieuw tabblad)Groningen, the Netherlands: Rijksuniversiteit Groningen.

• Status: afgerond project

Meer weten? neem contact op met:

Dr. Tijmen Schipper, onderzoeker lectoraat
E-mail: t.schipper@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

“Elke leerling ervaart rekenen anders”

Het lectoraat doet onderzoek naar onderwijs waarmee en waarin álle lerenden de kans krijgen om zich te ontwikkelen en verder te kunnen leren. Inclusieve leeromgevingen dus, waarin volop recht wordt gedaan aan de onderwijsbehoeften van elke leerling. Want iedere leering leert weer anders en het afstemmen op de onderwijsbehoefte die het leren voor een leerling uiteindelijk mogelijk maakt is niet een-op-een te vertalen naar een 'one-size-fits-all approach'. Maar hoe achterhaal je die behoeften als leraar, bijvoordeeld als het aankomt op een zo belangrijke (basis)vaardigheid als rekenen

Onze onderzoeker en hoofddocent bij de educatieve Windesheimmasters, Jarise Kaskens, deed hier onderzoek naar en promoveerde op 12 januari 2022 bij de Radboud Universiteit in Nijmegen op een proefschrift over de rekenontwikkeling en onderwijsbehoeften van leerlingen vanuit het perspectief van het voeren van rekengesprekken door leraren. Naast prof. dr. Verhoeven, prof. dr. Van Luit, en prof. dr. Segers trad onze lector Sui Lin Goei op als copromotor.

Het belang van een stevige rekenbasis

Basisscholieren rekenen nog altijd veel slechter dan de bedoeling is, zo bleek onder andere uit een nieuw onderzoek van de Onderwijsinspectie vorig jaar. Slechts een derde van de kinderen haalt het streefniveau, concludeerde dit onderzoek. Dit terwijl leren rekenen zeer belangrijk is. Het onderzoek van Jarise Kaskens onderstreept dat een stevige rekenbasis belangrijk is, zeker als het rekenen wat complexer wordt. “Want als de basis niet goed is, kunnen leerlingen daar later hinder van ondervinden als het rekenen wat complexer wordt”, aldus Kaskens.

Meer inzicht in de rekenontwikkeling van leerlingen

Het doel van het promotieonderzoek was dan ook om meer inzicht te krijgen in hoe leerling- en leraarfactoren de rekenontwikkeling van leerlingen kunnen beïnvloeden, zowel wat betreft het beheersingsniveau van basiscompetenties, probleemoplossingsvaardigheden (bijvoorbeeld het oplossen van Cito-rekenopgaven) als de executieve of regelfuncties (zoals werkgeheugen). Ook de relatie tussen rekenbeleving van leerlingen zelf en hun eigen rekenontwikkeling werd onderzocht, waarbij er een directe relatie blijkt te bestaan tussen het zelfbeeld van de leerling ten aanzien van zijn ‘rekenkunsten’ en de geautomatiseerde basiskennis. Daarnaast is het voor de leraren belangrijk dat zij over vakspecifieke kennis beschikken om goed rekenonderwijs te kunnen geven, vooral als het gaat over de ontwikkeling van probleemoplossingsvaardigheden.

Rekengesprekken om de onderwijsbehoefte te achterhalen

Een van de factoren die de rekenontwikkeling van leerlingen positief kunnen beïnvloeden is volgens Kaskens het voeren van rekengesprekken. Want de verschillen tussen leerlingen zijn groot. Elke leerling ervaart rekenen immers weer anders. Zo vindt de één het lastig, terwijl het er voor een ander gewoon bij hoort, en een derde pittige sommen juist uitdagend vindt. Het is echter lang niet altijd eenvoudig om die diverse onderwijsbehoeften bij individuele leerlingen te achterhalen. Rekengesprekken bieden dan een oplossing. Ze leveren informatie op over het rekenproces en de rekenbeleving, en bieden inzicht in redeneer- en oplossingsprocessen van een leerling. De leraar brengt zo de specifieke onderwijsbehoefte haarscherp in beeld en kan doelen formuleren, waarbij de leerling zelf actief meedenkt over hoe hij deze kan bereiken.

Opbrengsten voor de praktijk

Tijdens haar promotieonderzoek heeft Kaskens leraren actief ondersteund bij het voeren van zulke rekengesprekken om na te gaan wat leerlingen nodig hebben om beter te leren rekenen. De informatie die leraren kregen tijdens deze rekengesprekken helpt leraren om de rekenles beter af te stemmen op wat de verschillende leerlingen nodig hebben. De opbrengsten van dit onderzoek kunnen worden benut in lerarenopleidingen en in de onderwijspraktijk.

Op 16 maart 2022 vond er naar aanleiding van dit onderzoek een rekenconferentie plaats, met onder meer als deelnemers: Cathery Yeh, Wied Ruijssenaars, Hans van Luit en Ionica Smeets.

Onderzoek in 2022-2023

In sept. 2022 is op Hogeschool Windesheim een onderzoek gestart waarin we nagaan hoe leerkrachtfactoren -pedagogische en vakdidactische aspecten van leerkrachthandelen, vakdidactische kennis en -vaardigheden, en self-efficacy- bij aan de kwaliteit van het rekenwiskunde-onderwijs van aankomend leraren, en wat dit betekent voor de toerusting van aankomend leraren tijdens de opleiding? In dit onderzoek onderzoeken we diverse leerkrachtfactoren en gaan we in gesprek met vierdejaars pabostudenten over wat zij nodig hebben om rekenwiskundeonderwijs te verzorgen. Daarmee kunnen we de opleidingen ontwikkelen.

Kaskens behaalde in 1988 haar diploma orthopedagogiek (met eer). Vanaf 2011 werkt ze bij Windesheim als onderzoeker en als hoofddocent bij de Master Educational Needs (rekenen-wiskunde en dyscalculie) en bij de Master Learning & Innovation. En in 2016 startte ze als promovenda bij de Radboud Universiteit. In 2018 publiceerde ze al een praktisch handboek over rekengesprekken(opent in nieuw tabblad) dat in alle onderwijssoorten kan worden gebruikt.

Meer weten? Neem contact op met:

dr. Jarise (J.M.M.) Kaskens, hogeschoolhoofddocent, onderzoeker en projectleider
E-mail: jmm.kaskens@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Publicaties

• Lees hier het proefschrift : 

  Children's mathematical development and learning needs in perspective of teachers' use of dynamic math interviews (ru.nl)(opent in nieuw tabblad)

•  Kaskens, J. (2019). Rekengesprekken voeren: Oefening baart kunst! Tijdschrift voor remedial teaching, feb. 2019, 14-17.

• Ramakers, C., Van den Broek, A., & Kaskens, J. (2019). Toepassing en werking van de protocollen ernstige reken- en wiskunde problemen in het onderwijs. Onderzoek in opdracht van het Ministerie van Onderwijs en Cultuur. Nijmegen: ResearchNed i.s.m. Hogeschool Windesheim.

• Kaskens, J., Segers, E., Goei, S.L., Van Luit, J.E.H., & Verhoeven, L. (2020). Impact of Children’s math self-concept, math self-efficacy, math anxiety, and teacher competencies on math development. Teaching and Teacher Education, 94, 1-14. https://doi.org/10.1016/j.tate.2020.103096(opent in nieuw tabblad)

• Kaskens, J. (2020). Toepassing protocol ERWD. JSW, sept. 2020(1), 40-43.

• Kaskens, J., Goei, S.L., Van Luit, J.E.H., Verhoeven, L., & Segers, E. (2021). Dynamic math interviews to identify educational needs of students showing low math achievement. European Journal of Special Needs Education, 1-15. https://doi.org/10.1080/08856257.2021.1889848(opent in nieuw tabblad)

• Kaskens, J. (2021). Rekengesprekken. Zorg Primair, 3, 5-8.

• Kaskens, J. (2021). Wat heb jij nodig bij rekenen? JSW, 2021(1), 6-9.

• Goei, S. L., Willemse, M., Kaskens, J., Ridder, M., Boei, F., & Hemmer, T. (2021). Beelden en praktijken van lerarenopleiders over inclusief opleiden. Tijdschrift voor Lerarenopleiders, 42(4), 32-44.

• Kaskens, J. (2022). Het voeren van rekengesprekken in het voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs. Remediaal, Themanummer Dyscalculie en Rekenproblemen, 22(2-3), 43-46.

• Kaskens, J. (2022). Rekengesprekken voeren, hoe leer je dat? OnderWijsTijd, 2(3), 39-44.

• Kaskens, J. (2022). Leren van rekengesprekken. Volgens Bartjens, (42)1, 4-8.

• Kaskens, J. (2022). Leren van rekengesprekken. Volgens Bartjens, (42)1, 4-8.

• Kaskens, J., Goei, S. L., Van Luit, J. E. H., & Verhoeven, L., & Segers, E. (2022). The roles of arithmetic fluency and executive functioning in mathematical problem-solving. Elementary School Journal, 123(2). https://doi.org/10.1086/721771(opent in nieuw tabblad)

• Kaskens, J. (2022). De rekenontwikkeling en onderwijsbehoeften van leerlingen in perspectief van het voeren van rekengesprekken door leraren. Volgens Bartjens - ontwikkeling en onderzoek, 42(2), 41-53.     

Benieuwd naar meer publicaties?

Bekijk de ResearchGate pagina: Jarise Kaskens(opent in nieuw tabblad)

In scholen die werken met School-Wide Positive Behavior Support (SWPBS) worden op basis van gedeelde waarden schoolbrede afspraken gemaakt over hoe in de school met elkaar wordt omgegaan. In de omgang met leerlingen met gedragsproblemen vinden leraren het regelmatig lastig om de schoolbrede afspraken te vertalen naar hun eigen handelen in de klas. In dit project wordt Lesson Study (LS), een beproefde aanpak voor het in kleine leerteams ontwerpen en onderzoeken van lessen bij didactische vraagstukken, aangepast voor gedragsvraagstukken. Kleine teams van leraren ontwikkelen, op basis van een gezamenlijk ervaren zorg over bepaald gedrag, onder leiding van een procesbegeleider een passende interventie. Deze gedragsinterventie wordt live uitgevoerd, geëvalueerd op basis van observaties, bijgesteld, nogmaals uitgevoerd, waarna op het geheel wordt gereflecteerd.

Onderzoeksvraag

Draagt LS voor gedragsvraagstukken bij aan (a) het vertalen van de schoolbrede afspraken naar het handelen in de klas en het verminderen van de handelingsverlegenheid van leraren en (b) het versterken van de schoolcultuur.

Onderzoeksopzet

In schooljaar 2021-2022 werken zeven lerarenteams in een SWPBS context en hun procesbegeleiders samen in een ontwerpgericht onderzoek aan het ontwikkelen en beproeven van LS voor gedragsvraagstukken.

• Status: lopend
• Looptijd: september 2021 – januari 2023
• Partners: OBS de Vuurtoren, CBS dr. Picardtschool, OBS de Linde (beide locaties), Europaschool, Christelijk IKC de Fontein, 1 vacature
• Financiering: subsidie NRO Passend Onderwijs en Gedrag

Meer weten? Neem contact op met:

Dr. Monique Nelen, Onderzoeker, consultant, docent 

E-mail: MJM.Nelen@windesheim.nl

Eind november 2021 is een projectaanvraag met dit onderwerp gehonoreerd door regieorgaan SIA. Wij zijn daar uiteraard heel blij mee! Wat houdt dit project in, wie zijn betrokken en wat zijn mogelijke opbrengsten?

Wetenschap en Technologie (W&T) in het basisonderwijs is belangrijk om leerlingen begrip bij te brengen over techniek en technologie die dagelijks om hen heen is. Dat is de vraag die ook bij KBS de Boxem (onderdeel van de stichting Catent) in Zwolle leeft. Zij geven aan de behoefte te hebben aan vak(didactische)kennis en -vaardigheden rond W&T, én een pedagogisch-didactisch werkwijze zodat zij hun leerlingen (beter) kunnen begeleiden in hun W&T-lessen.

De onderzoeksvraag die daaruit volgt is daarom: “Op welke wijze kunnen via Lesson Study leerkrachten van KBS ‘De Boxem’ W&T-lessen ontwerpen waarin hun leerlingen antwoorden en oplossingen uitvinden voor uitdagende lokale problemen en zo hun interesse voor W&T te ontwikkelen?”

Onderzoeksopzet

Het project dat hierbij hoort, vindt plaats tussen januari en december 2022 en wordt uitgevoerd in drie fasen. Bij elke fase zijn de leerkrachten van de Boxem actief, ook zijn vertegenwoordigers van Van Wijnen BV en Hanzestrohm BV betrokken. Leerlingen zullen beide bedrijven bezoeken. De uiteindelijke rol van de leerlingen is, is dat zij als uitvinders aan de slag gaan met een “probleem” rondom het thema W&T dat zich voordoet in de bedrijven. In de eerste fase ontwerpen leerkrachten een lessenserie rondom W&T, waarbij ze er voor zorgen dat leerlingen de rol van uitvinder krijgen. Tijdens dit ontwerp speelt de werkwijze van “lesson study” een cruciale rol. De genoemde bedrijven worden ingeschakeld om inhoudelijke input te leveren. In de tweede fase wordt deze lessenserie uitgevoerd, waarbij de feedback uit de lesson study-cyclus wordt meegenomen. In de derde fase wordt gereflecteerd op de ervaringen uit fase 1 en 2. Deze drie fasen worden een aantal keer herhaald zodat elke groep en elke leerkracht een soortgelijke cyclus heeft doorgemaakt.

Het College van Bestuur van Stichting Catent wil naast dit project ook een opschaling tot een W&T-leerlijn, in samenwerking met Pabo Windesheim en de Vrienden van Techniek (dit is een stichting vanuit het technisch bedrijfsleven met een focus op het enthousiasmeren van jeugd en jongeren voor techniek).

Beoogde resultaten zijn onder andere ontwerp van een handleiding W&T-lessen volgens de Lesson Study-aanpak, de professionalisering van leerkrachten van De Boxem in teamgericht ontwerpen en in vak(didactische)kennis - en vaardigheden ten aanzien van W&T en wat leerlingen daarin nodig hebben, en de ontwikkeling van vaardigheden en inzicht in W&T bij leerlingen van De Boxem. Daarnaast wordt uiteraard gebouwd aan een duurzaam partnerschap tussen Windesheim, Catent, de twee bedrijven en Vrienden van Techniek.

• Status: lopend project
• Looptijd: januari 2022 t/m december 2022
• Onderzoekers: dr. Sui Lin Goei en Geert Holwerda, MSc

Meer weten? neem contact op met: 

Geert Holwerda, docent-onderzoeker lectoraat

E-mail: gt.holwerda@windesheim.nl

Voor het onderzoekspromotieproject ‘Het effect van computergestuurde virtuele leeromgevingen op de motivatie en de rekenkennis en -vaardigheden van verpleegkundestudenten in het hoger en middelbaar beroepsonderwijs’ ontwierpen we een Computergestuurde Virtuele Leeromgeving (CBVLE) in Second Life genaamd Mash.

In het onderzoek werden tal van medicatiescenario’s geprogrammeerd waarin verpleegkundestudenten de principes van de rekenwiskundige kennis en rekenwiskundige handelingen konden oefenen die horen bij de medicatietoediening. Ook overige handelingen die horen bij de medicatietoediening werden geprogrammeerd in de CBVLE: hygiënemaatregelen, communicatie en rapportage. Dit zijn essentiële taken voor verpleegkundestudenten in hun toekomstige beroep.

Onderzoeksresultaten

De studie toont niet alleen aan dat de rekenresultaten en motivatie voor rekenen verbeteren, maar laat ook zien dat de CBVLE verpleegkundestudenten kan trainen in de complexe praktijksituaties die zij in hun toekomstige beroep kunnen tegenkomen. De studie is relevant omdat zij laat zien dat het onderzoek met CBVLEs ook uitgebreid kan worden naar andere vakgebieden, om bewustwording van toekomstige complexe praktijksituaties van studenten te trainen.

• Status: afgerond project
• Partners: Windesheim (lector dr. S. L. Goei), Universiteit Utrecht (promotor prof. dr. J.E.H. van Luit) en Universiteit Wageningen (co-promotor dr. O. Noroozi)
• Financiering: NWO-lerarenpromotiebeurs

Meer weten? Neem contact op met:

Diana Zwart, docent-promovendus lectoraat
E-mail: dp.zwart@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Ook Cito heeft meegewerkt aan een verpleegkundige rekentoets. Veel dank is ook verschuldigd aan de gamebouwer, ing. Arjen Breedveld met wie we dit ontwerp samen hebben gebouwd in de Second Life-omgeving.

Hoe kan het onderwijs constructief samenwerken met ouders? Van schoolleiders tot leraren en van intern begeleiders tot zorgcoördinatoren – vraag je onderwijsprofessionals of samenwerken van belang is voor de ontwikkeling van leerlingen, dan zullen velen van hen dit met ‘ja’ beantwoorden. Ook uit meerdere publicaties, zoals Leraren en ouderbetrokkenheid (Bakker et al., 2013), blijkt het nut van goede samenwerking tussen leraar en ouder. Toch toont ander onderzoek aan dat veel lerarenopleidingen (basis- en voortgezet onderwijs) niet of nauwelijks aandacht besteden aan dit thema.

Ervaren knelpunten in de samenwerking

Startende leraren die terugblikken op hun opleiding geven aan dat zij baat zouden hebben gehad aan scholing op het vlak van communicatie, en dat zij weinig ervaring hebben opgedaan met oudercontacten. In de onderwijspraktijk reiken deze contacten dan ook vaak niet verder dan het versturen van wat nieuwsbrieven of het houden van ouderavonden. Hierdoor laten veel scholen waardevolle samenwerkingskansen liggen. Zeker als je bedenkt dat planmatig samenwerken op het gebied van taal- of rekenonderwijs effect heeft op de prestaties van basisschoolleerlingen, óf op de profiel- en opleidingskeuze van leerlingen in het voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs.

Onderzoeksvragen

Binnen het onderzoeksaccent Leraren werken samen met ouders richten wij ons op de vragen:

• Hoe worden studenten voorbereid op het samenwerken met ouders?
• Hoe ziet de bestaande praktijk in het basis-, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs eruit?
• Hoe kunnen aanstaande en zittende leraren beter ondersteund worden?
• Welke succesvolle vormen van samenwerking kunnen ontwikkeld en geïmplementeerd worden?

Huidige projecten

• Het versterken van de samenwerking met ouders door middel van interactieve huiswerkopdrachten.(opent in nieuw tabblad) Onderzoek in samenwerking met de hogeschool Rotterdam, hier vindt ook een promotieonderzoek plaats.
• Samenwerking met ouders in de aanpak van pesten(opent in nieuw tabblad). Onderzoek in samenwerking met de Hanzehogeschool.

Meer weten? Neem contact op met:

Dr. Martijn Willemse, associate lector
E-mail: m.willemse@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Publicaties

• Willemse, W., Vloeberghs, L., Bruïne, E.J. de, & Van Eynde, S. (2015). Preparing teachers for family–school partnerships: a Dutch and Belgian perspective. Teaching Education. DOI: 10.1080/10476210.2015.1069264.
• Vloeberghs, L., Willemse, M., Bruïne, E. de, & Van Eynde, S. (2015) De voorbereiding van aanstaande leraren in Vlaanderen en Nederland op samenwerken met ouders. Tijdschrift voor lerarenopleiders.
• Bruïne, E. de, Willemse, T.M., D’Haem, J., Griswold, P., Vloeberghs, L., & Van Eynde, S. (2014). Preparing teacher candidates for family–school partnerships. European Journal of Teacher Education. DOI: 10.1080/02619768.2014.912628.
• Bruïne, E. de, & Willemse, T.M. (2012) Samenwerking met ouders: een verplicht onderdeel in het curriculum van lerarenopleidingen? In: F. Harinck, A. van de Ven en T.M. Willemse (Red.) Onderwijszorg en de keten.(opent in nieuw tabblad) Antwerpen/Apeldoorn: Garant, pp 199-218.

Sinds november is het lectoraat ‘Leraren en Lerarenopleiders in inclusieve Leeromgevingen’ van Hogeschool Windesheim betrokken bij een onderzoeksproject rondom diversiteit, inclusie en gelijke kansen binnen het Mbo. Lid van de kenniskring Birgit Pfeifer werkt als senior onderzoeker mee aan een project van de MBO Raad op acht Mbo-scholen (project 8). Het onderzoek vindt plaats onder de paraplu van het Kennispunt MBO Gelijke Kansen, Diversiteit en Inclusie. Dit Kennispunt ondersteunt Mbo-scholen bij het maken van een integrale aanpak voor verschillende vraagstukken op het gebied van gelijke kansen, diversiteit en inclusie.

Acht scholen

De scholen die deelnemen aan het onderzoek zijn het Alfa-College, ROC Friese Poort, ROC Nijmegen, Vista College, Da Vinci College, Zadkine, ROC van Amsterdam (overkoepelend en specifiek Noord & Westpoort). Elke school heeft een actieteam gevormd, bestaande uit o.a. docenten, beleidsadviseurs en onderzoekers.  Deze teams starten de komende weken met de eerste fase van het traject, de opbouwfase. In deze eerste fase wordt een probleem- en ambitieanalyse per school gemaakt. Deze analyse helpt het project in de opzet van de volgende fase die vanaf het nieuwe jaar start, de interventiefase. Dan gaan de teams een integraal actieplan opstellen, waarin ze beschrijven welke interventies op welke wijze worden uitgevoerd en hoe ze worden gemonitord.

Birgit Pfeifer gaat aan de slag met flankerend, praktijkgericht onderzoek naar wat de integrale aanpak en de interventies opleveren, tot welke inzichten dit voor de school leidt en welke context-specifieke factoren meespelen in de keuzes voor en opbrengsten van interventies. De combinatie van het ondernemen van interventies en praktijkonderzoek helpt de scholen bewust bekwaam te handelen in hun lokale praktijk. Het biedt daarnaast andere scholen inzicht in de route daarnaartoe.

Rol van  lectoraat

In deze ondersteuning speelt het lectoraat een prominente rol. Senior onderzoeker Birgit Pfeifer is één van de drie onderzoekers die namens het Kennispunt de Mbo scholen gaat ondersteunen. Pfeifer zal Friese Poort, Alfa College en de twee Amsterdamse scholen begeleiden in een flankerend participatief actieonderzoek. Pfeifer is naast senior onderzoeker bij Windesheim ook practor ‘Verschillen Waarderen’ van de federatie christelijk mbo.

Andere partners in het onderzoek zijn Laurence Guérin en Naomi van Stapele. Guérin is practor Burgerschap bij ROC van Twente en projectleider van de NRO mbo- onderwijsonderzoek werkplaats Democratisering van Kritisch Denken. Ze is ook lector Wereldburgerschap op de Haagse Hogeschool. Van Stapele is lector Inclusive Education bij het kenniscentrum ‘Global and Inclusive Learning’ aan de Haagse Hogeschool.

Meer weten? neem contact op met:

Birgit Pfeifer, onderzoeker lectoraat

Email: Birgit Pfeifer(opent in nieuw tabblad)

voor meer informatie:

Gelijke kansen MBO(opent in nieuw tabblad)

'Project 8'van start!- gelijke kansen MBO(opent in nieuw tabblad)

Onderzoek in samenwerking met de hbo-opleidingen van Windesheim en in samenwerking met het werkveld, waarmee we bijdragen aan de verdere ontwikkeling van inclusieve opleidingen binnen de hogeschool. Een deel van het onderzoek richt zich op de professionele ontwikkeling van opleiders.

Binnen het onderzoeksthema Inclusief opleiden zetten we onderzoek op in samenwerking met de (leraren)opleidingen van Windesheim waarmee we bijgedragen aan de verdere ontwikkeling van inclusieve opleidingen binnen de hogeschool en in samenwerking met het werkveld. Met inclusieve opleidingen bedoelen we opleidingen waar zoveel mogelijk beoogd wordt inclusief op te leiden. Kortom: goed opleiden.

Inclusief opleiden kent een heel duidelijk professionaliseringsaspect: het is uiteindelijk de docent die op een andere dan een traditionele wijze met zijn studenten zal moeten omgaan. Hij of zij zal de beschikking moeten hebben over een aantal competenties die op voorhand niet of niet optimaal aanwezig hoeven te zijn. Wil inclusief opleiden kans van slagen hebben dan moet er ook aandacht zijn voor de verdere professionalisering van leraren. Daarom staat de professionalisering van docenten mede centraal in dit onderzoeksthema.

Binnen het onderzoeksteam is over dit aspect al veel kennis beschikbaar, zie ook onderstaande publicaties. Binnen het onderzoek kijken we ook naar de effectiviteit van ingezette professionaliseringsactiviteiten.

Meer weten? Neem contact op met:

Dr. Martijn Willemse, associate lector
E-mail: m.willemse@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Publicaties

• Willemse, T.M., Boei F. & Pillen, M. (2015). Fostering Teacher Educator’s Professional Development through Communities of Inquiry. Vocations and Learning, DOI 10.1007/s12186-015-9142-3. 
• Willemse, T.M. & Boei, F. (2017). Supporting Teacher Educators’ Professional Development in Research and Supervising Students’ Research. In: P. Boyd & A. Szplit (ed.). Teachers and Teacher Educators Learning through Inquiry: International Perspectives. Krakov: Wydawnictwo Attyka.

De studentenpopulatie in het hoger onderwijs wordt steeds diverser. Deze diverse studentenpopulatie vereist inclusief onderwijs gericht op goed onderwijs voor elke student. Hoger onderwijs docenten spelen een belangrijke rol in het aanbieden van inclusief onderwijs, maar kunnen dit niet in hun eentje verwezenlijken. Om hoger onderwijs docenten te ondersteunen in het aanbieden van inclusief onderwijs is er (1) zicht nodig op docenten hun beelden van inclusie en inclusief opleiden, (institutionele) uitdagingen voor inclusief opleiden en toegepaste inclusieve praktijken en (2) kennis van interventies waardoor hoger onderwijs docenten inclusieve praktijken toepassen in hun onderwijs.  

Promotieonderzoek

Binnen het promotieonderzoek van Tisja Korthals Altes staan hoger onderwijs docenten hun beelden van, uitdagingen voor en praktijken voor inclusieve leeromgevingen centraal. Dit met het doel om inclusievere leeromgevingen te creëren in het Nederlandse en Vlaamse hoger onderwijssysteem, waaronder op Windesheim. Hierbij wordt Lesson Study, een vorm van professionele leergemeenschap, ingezet als interventie waarin hoger onderwijs docenten inclusieve praktijken ontwerpen, uitvoeren en evalueren die betrekking hebben op hun specifieke context. Dit onderzoek wordt uitgevoerd onder begeleiding van lector dr. Sui Lin Goei, associate lector dr. Martijn Willemse en prof. dr. Melanie Ehren (VU Amsterdam).

•  Status: lopend
• Looptijd: 1 januari 2023 - 31 december 2026

Meer weten? Neem contact op met:

Tisja Korthals Altes,  Onderzoeker Diversiteit en Inclusie in het Hoger Onderwijs

Email: t.korthals.altes@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Pioniersstudenten, oftewel studenten die als eerste uit hun familie een opleiding volgen in het hoger onderwijs, hebben een grotere kans op uitval. Eén van de factoren die kan bijdragen aan het studiesucces van (pioniers)studenten zijn hun sociale contacten, beiden binnen en buiten hun hoger onderwijsinstelling.

Het onderzoek

Om een beeld te krijgen van de impact van sociale contacten op pioniersstudenten hun studiesucces en gevoel van belonging in het hoger onderwijs wordt er een surveyonderzoek uitgevoerd naar de sociale netwerken van pioniersstudenten. Dit in samenwerking met prof. Dr. Elke Emmers, Katrien Hermans (beiden UHasselt) en dr. Reinhilde Pullinx (UCLL).

• Status: lopend
• Looptijd: 1 januari 2023 - 31 december 2023
• Partners: UHasselt en UCLL

Meer weten? neem contact op met:

Dr. Martijn Willemse, associate lector

E-mail: m.willemse@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)