Hoe zet je technologie goed in binnen het onderwijs?

In het onderwijs wordt er steeds meer gebruik gemaakt van simulatietechnologie. Denk aan serious gaming, VR-brillen of andere extended reality (XR) tools. Ondanks dat deze tools al worden ingezet is de onderbouwing voor het gebruik van deze tools in het onderwijs in het algemeen onvoldoende. De Onderwijsraad (2022) en de kennisagenda (Saab, 2022) vragen om kennisontwikkeling met betrekking tot de doordachte inzet van technologie in het onderwijs. Het lectoraat Onderwijsinnovatie en ICT doet hier onderzoek naar. Met het onderzoeksproject ‘XR in het onderwijs’ werken ze samen met een onderzoeksgroep van docenten aan een didactische onderbouwing van de inzet van simulatietechnologie in het onderwijs.

Simulatietools optimaal benutten voor leren

Voor dit onderzoeksproject werkt associate lector Herma Jonker samen met een onderzoeksgroep van docenten van de lerarenopleiding Technisch Beroepsonderwijs: Rick Damhuis, Suzanne Pinkster-Schalken, Michel Greven, Frank de Kimpe en Anne-Margreet Pol. Samen werkten ze aan een kader voor het ontwerpen van XR-toepassingen voor het onderwijs. In de eerste fase van het onderzoek heeft de onderzoeksgroep bestaande XR-tools geanalyseerd die ingezet worden in het (beroeps)onderwijs. De inzet bleek vaak niet bewust en mogelijkheden tot leren bleken beperkt te worden benut. 

De onderzoeksgroep ontwikkelde een schaal voor het beoordelen van tools die ontwikkeld worden voor leren en onderwijs. Studenten van de tweedegraads lerarenopleidingen (2LW) namen, in het kader van hun profilering tot docent, de rol van adviseur in bij 038games. In deze adviesrol wordt de pedagogische en didactische expertise zichtbaar gemaakt. Bij 038 games ontwikkelen studenten van de opleiding ICT apps, zo ook apps voor onderwijsdoeleinden.

Michel van der Linde was ėėn van de studenten van 2LW (student lerarenopleiding geschiedenis) die aan de slag ging met die schaal. “Ik zag het project Serious Gaming staan. Dat leek mij wel iets. In dit geval ging het om een game die studenten van onze opleiding hbo-ICT moesten ontwikkelen over energietransitie voor educatieve doeleinden. Vanuit mijn opleiding tot geschiedenisdocent heb ik didactische kennis en de opdracht was dan ook om vanuit onze onderwijsachtergrond mee te kijken en te adviseren hoe de game vanuit onderwijsoogpunt verbeterd kan worden. Een game kan er heel goed uitzien, maar dan was het mijn taak om te kijken: wordt er ook optimaal geleerd? Want dat is het doel van de game. Halen we het juiste doel?”

Om advies goed te kunnen geven over dit soort apps waren er geen handvatten. Want aan welke criteria moet een app voldoen? Daarom ontwikkelde de onderzoeksgroep een schaal. Herma: “Zonder handvatten blijft het advies oppervlakkig. De schaal die wij hebben ontwikkeld is gebaseerd op algemene en digitale didactiek, leerpsychologie en applicatie techniek. We hebben bij het lectoraat veel kennis in huis op deze thema’s. De samenwerkingen met docenten in de onderzoeksgroep zorgt voor een uitwisseling van inzichten uit theorie en praktijk wat een belangrijk onderdeel is van het doorontwikkelen van de schaal. Met de onderzoeksgroep hebben wij de schaal direct kunnen loslaten op de onderwijspraktijk.”

Gebruik schaal in de praktijk

Tijdens de samenwerking tussen Michel en de groep studenten van ICT die de app aan het ontwikkelen is, komt al snel naar voren dat ze vanuit hun eigen bril naar de game kijken en dat de manier van communicatie verschilt

Michel: “De adviesrol was voor mij nieuw en daar heb ik veel van geleerd. Ik besef nu dat ik met een bepaalde bril naar een project kijk dankzij mijn opleiding en achtergrond. Niet iedereen heeft diezelfde bril en daar moest ik mij in leren verplaatsen. Uiteindelijk ging de samenwerking goed met de ICT-studenten, maar ook voor hen was het wennen.” De ICT-studenten denken immers vaak  vanuit de technische kant en de haalbaarheid en over het algemeen minder over leerdoelen en leereffecten.

Met de schaal als tool kreeg Michel meer grip op het geven van advies. Zo kon hij doelgerichte feedback geven. De schaal gaf de mogelijkheid inzichtelijk te maken waar de game nog verder ontwikkeld moest worden. 

Michel: “Een heel concreet voorbeeld is het gebruik van leerdoelen. In mijn opleiding maken wij hier veel gebruik van: wat wil je dat leerlingen leren en wat wil je bereiken met de lessen die je maakt. Door dit ook als uitgangspunt te gebruiken bij de app, kwam ik erachter dat de opdrachtgever de doelgroep niet duidelijk genoeg had bepaald en dat er geen exacte leerdoelen waren. Mijn advies voor de studenten van ICT was dan ook om dit duidelijk te krijgen, omdat als dit te breed is gesteld het ontwikkelen van een effectieve app bijna niet haalbaar is.”

De opdrachtgever wilde een game die ingezet moest worden op congressen en beurzen. Dat betekent dat het ‘leren’ snel moet gebeuren, want mensen blijven maximaal 5 minuten bij een stand staan. Dan is een leerdoel zoals ‘alles leren over energietransitie’ nogal een groot leerdoel. Daarnaast was de doelgroep bepaald op mensen tussen de 14 en 27 jaar. 

Michel: “Die doelgroep is veel te breed, 14-jarigen leren heel anders dan iemand van 27. Het contrast in spanningsboog is al zo groot. Maar je bent in het onderwijs ook bezig met de lesstof te koppelen aan de belevingswereld van de leerlingen om ze te motiveren. De belevingswereld van iemand van 14 is totaal anders dan die van iemand van 27. Dus mijn advies aan de studenten ICT was dan ook: ga met de opdrachtgever in gesprek over concrete, haalbare sub-leerdoelen en zorg ervoor dat de doelgroep duidelijk is.” De onderzoeksgroep zag dat de onderwijskundige inbreng die de studenten van 2LW hadden (ongeacht hun specifieke vakrichting) echt van meerwaarde was voor het versterken van simulaties die een educatief doel hebben.

Verbinding onderwijs en onderzoek

Als toekomstige onderwijsprofessional is het dus goed om kritisch te kunnen kijken naar deze apps. Dat vraagt om onderzoekend vermogen. Niet alleen de studenten ontwikkelen deze competentie tijdens hun opleiding, ook de docenten - via dit soort onderzoeksprojecten – leren op deze manier kijken en denken. Practice what you teach!

Herma: “Doordat docenten betrokken zijn in het onderzoek geven ze een voorbeeld aan studenten en laten ze zien dat studenten zelf ook goed en systematisch moeten uitzoeken wat werkt en wat niet werkt. Deze houding is een belangrijk kenmerk van het beroep van leraar.” De uitwisseling speelt ook andersom: de docentonderzoekers brengen hun ervaringen vanuit de opleidingen in, wat sterk bijdraagt aan de praktische relevantie en bruikbaarheid van onderzoek.

In deze onderzoeksgroep werken docenten mee aan het ontwikkelen van de schaal en ze implementeren het direct in hun eigen onderwijspraktijk. Met hun bevindingen worden het onderliggende kader en de schaal voor beoordeling steeds een stukje beter. Onderzoek is dus niet iets wat in de ivoren toren plaats vindt. Het is altijd een wisselwerking tussen onderzoek en onderwijs. De docentonderzoekers uit de projectgroep zien het als een stimulans om na te denken over hun vak, om vakliteratuur bij te houden. Het is een natuurlijke manier van professionaliseren. 

Herma: “Ook zien we een duidelijke doorwerking bij externe partners. Onze studenten nemen het mee naar hun toekomstige werkplek. Scholen vragen steeds vaker of iemand van onze onderzoeksgroep langs kan komen om hier meer over te vertellen. Zo hopen wij een steeds breder publiek te bereiken.”

Lees hier meer over het onderzoeksproject XR technologie voor het onderwijs!