Groeiende verbinding tussen praktijkgericht onderzoek en het bewegingsonderwijs

Praktijkgericht onderzoek is inmiddels nauw verweven met het onderwijs van hogescholen. Maar 15 jaar geleden was er minder draagvlak voor praktijkgericht onderzoek bij docenten en in de maatschappij. Want hoe kon ‘wetenschap’ een bijdrage leveren aan hun opleiding en aan een maatschappelijk probleem? Het lectoraat Bewegen, School en Sport doet al 15 jaar onderzoek naar het beweeg- en sportgedrag van mensen, in het bijzonder binnen de context van de school, jeugdsport en in maatschappelijke sportprojecten. Een mooi moment om met lector Ivo van Hilvoorde en associate lector Jeroen Koekoek terug te blikken op de afgelopen jaren. 

Hoe het allemaal begon: praktijkgericht onderzoek

In 2009 nam Ivo van Hilvoorde het stokje over van Harry Stegeman, die op dat moment werkte aan een compacte kenniskring. Jeroen maakte hier al deel van uit. Ivo: “De opzet van een lectoraat was nog relatief nieuw binnen Windesheim en in Nederland. Ook het uitvoeren van onderzoek in de praktijk was in het begin een zoektocht." Jeroen: “In het begin waren er niet direct onderzoeksvragen voorhanden afkomstig van docenten bewegingsonderwijs. En als ze er waren, dan waren ze niet goed te vertalen naar geschikte praktijkgerichte onderzoeksmethodieken. Ideeën voor onderzoek werden vooral nog aangedragen door de onderzoekers zelf. Dat leidde tot de eerste interessante inzichten in hoe vakdidactische vragen te beantwoorden zijn. Kennis over het belang van vraagarticulatie bij professionals kwam daarna pas op gang."

Pioniers in digitalisering van het bewegingsonderwijs

De eerste grote onderzoekssubsidie die het lectoraat op de kaart zette, was een onderzoek naar digitalisering in de gymles. Het lectoraat werkte nauw samen met de Calo. Op dat moment ontstond een duurzame samenwerking. Ivo: “In 2014 hebben we onze kennis gedeeld in nationale publicaties, zoals ‘Van tikken naar taggen(opent in nieuw tabblad)’. Maar ook internationale publicaties, zoals ‘Digital Technology in Physical Education: Global perspectives(opent in nieuw tabblad)’ (2019). Er was zoveel belangstelling voor de expertise die we hebben ontwikkeld, omdat we op dit thema echt hebben gepionierd; niet alleen in het opdoen van kennis, maar ook doordat we gymleraren betrokken in dit onderzoek. Zo hebben we draagvlak gecreëerd binnen de opleiding en in het werkveld."

Onderzoek en onderwijs

Er zijn veel voorbeelden te noemen hoe onderzoek impact heeft op het onderwijs en andersom. Het lectoraat Bewegen, School en Sport is betrokken bij zowel de bachelor als de master. Jeroen en Ivo, maar ook andere onderzoekers van het lectoraat geven les in de praktijkgerichte professionele master Lichamelijke Opvoeding en sportpedagogiek. Dat deze master inmiddels tien jaar bestaat is een prachtige mijlpaal die we ook mogen vieren. Studenten werken mee aan projecten van het lectoraat. De verbinding tussen het lectoraat en de opleidingen biedt volop kansen voor opleidingsdocenten om nieuwe vragen in bewegen en sport te formuleren en vervolgens te onderzoeken. Tenslotte dragen inzichten uit onze onderzoeken bij aan de ontwikkeling van kwalitatief bewegingsonderwijs en de toepassing van vakdidactische tools en kennis via boeken en publicaties voor het onderwijs. Jeroen: “Bijvoorbeeld het handboek Loopt’t, Lukt, Leeft’t. In dit handboek heb ik, samen met Wytse Walinga, verdieping gegeven aan het gelijknamige model. Met onderzoek in de beweegpraktijk zijn inzichten verkregen in het leren bewegen en sociale interacties tussen leerlingen. Verschillende projecten hebben bijgedragen aan nieuwe inhoud. Met het vakdidactische model uit het handboek leren studenten in de opleiding nu hun lesgeven te verbeteren."

Samenwerken met partners uit het werkveld 

Het lectoraat ontving onlangs een grote subsidie van ZonMw voor het project Wij(k) in Beweging (WIB) als onderdeel van het programma MOOI in Beweging(opent in nieuw tabblad). WIB is een wijkgericht programma dat zich richt op het verkleinen van sociale ongelijkheid door middel van sport en bewegen. Het project loopt tot september 2027. Ivo: “Het project maakt gebruik van participatief actieonderzoek. Daarin stellen we ons als doel om samen met bewoners de mogelijke barrières voor deelname aan sport en beweging te identificeren en innovatieve oplossingen te ontwikkelen en te implementeren. Dit zijn mooie, grote projecten met impact. In dit project werken we samen met 13 partners in een groot consortium. Hieronder vallen diverse universiteiten (zoals de penvoerder Wageningen Universiteit), hogescholen, gemeenten (Zwolle, Amsterdam) en maatschappelijke partners zoals Stichting Life Goals en Sterk uit Armoede. Maar het is natuurlijk niet alleen maar een groot succesverhaal en dat is niet erg. Er zijn ook aanvragen die niet gehonoreerd worden, waar je wel veel energie in steekt. Daarnaast is het ook een zoektocht: hoe maak je impact en wat vind je relevant? Tegelijkertijd weten partners ons steeds beter te vinden met adviesvragen. Denk bijvoorbeeld aan sportbonden, het landelijk expertisecentrum voor curriculum (SLO) of de provincie. We kunnen onze expertise op veel manieren inzetten en toepassen. Zo maak ik op dit moment onderdeel uit van het opgerichte Academiehuis van de provincie Overijssel, dat adviezen gaat uitbrengen over de nieuwe agenda Sociale Kwaliteit.”

Tekst gaat verder onder kader

Over Ivo en Jeroen

Dr. Ivo van Hilvoorde is sinds 2009 lector van het lectoraat Bewegen, School en Sport en vanaf 2015 docent en lid van het kernteam van de Master Lichamelijke opvoeding en sportpedagogiek. Daarnaast is hij werkzaam aan de Faculteit Gedrag- en Bewegingswetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam. De rode draad in zijn werk is dat hij samen met partners uit de praktijk op zoek gaat naar antwoorden op pedagogische, bewegingswetenschappelijke en filosofische vragen op het terrein van sport en bewegingsonderwijs.

Dr. Jeroen Koekoek is sinds 2019 associate lector Bewegen, School en Sport. Ook is hij werkzaam als opleidingsdocent binnen de Lerarenopleiding Lichamelijke Opvoeding en de master Lichamelijke Opvoeding en Sportpedagogiek. Jeroen is tevens lid van de vakvernieuwingscommissie(opent in nieuw tabblad) voor de examenprogramma’s Bewegen en Sport. Ook is hij verbonden aan het Jeugdsport Innovatiecentrum. In zijn werk houdt hij zich bezig met pedagogisch-didactische vragen op het terrein van bewegingsonderwijs en sport, in het bijzonder vakdidactiek en curriculumontwikkeling.