Netwerken in een Circulaire Economie

Circulaire ondernemers lopen tegen verschillende belemmeringen aan die moeilijk of niet alleen zijn op te lossen. Vooral voor start-ups in de circulaire economie zijn de vraagstukken groot.

Ecosystemen van circulaire start-ups

In de Regio Zwolle zoeken ondernemers elkaar op om bestaande vraagstukken op te lossen waardoor ecosystemen van circulaire start-ups ontstaan. Deze nieuwe ecosystemen van circulaire start-ups staan centraal in dit onderzoeksproject. We onderzoeken vier ecosystemen in de regio Zwolle: De Herfte in Zwolle, The Green East in Raalte, het iLab van GreenPAC in Zwolle, en Hibertad in Hardenberg.

Onderzoeksvraag

Samen met circulaire start-ups, circulaire ondernemingen en netwerkorganisaties wordt in dit onderzoeksproject gewerkt aan de volgende onderzoeksvraag: in hoeverre kunnen ecosystemen van circulaire start-ups een bijdrage leveren aan de transitie naar een circulaire economie?

Doel van het onderzoek

We willen bijdragen aan de innovatieve kracht van deze ecosystemen, zodat de transitie naar de circulaire economie in de Regio Zwolle versneld wordt. Daarnaast levert het onderzoek ook inzicht in de uitdagingen en belemmeringen waar circulaire start-ups mee te maken hebben, en willen we de kennisresultaten ook toegankelijk maken voor het onderwijs binnen en buiten Windesheim.

Op 12 april hebben we dit onderzoek afgesloten met een conferentie. Wil je de handreiking ontvangen, dan kun je hierover contact opnemen met Ebel Berghuis.

Publicaties

Handreiking circulaire ecosystemen(opent in nieuw tabblad)

Meer weten? Neem contact op met:

Ebel Berghuis, onderzoeker Netwerken in een Circulaire Economie
E-mail: e.berghuis@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

De overheid koopt jaarlijks voor meer dan 80 miljard euro in. Met deze inkoopkracht is substantiële maatschappelijke impact te realiseren, wanneer in aanbestedingen sociale of milieu-gerelateerde voorwaarden worden gesteld. Dit gebeurt in de praktijk echter nog veel te weinig; hier is nog een hoop winst te behalen. We willen daarom inkopers en ondernemers ondersteunen met het delen van kennis over circulair aanbesteden, zodat er méér circulair aanbesteed kan worden. Dit draagt bij aan het bereiken van de doelstellingen zoals beoogd door de overheid in ‘Nederland circulair in 2050’. 

Opzet 

Op dit moment werken we op verschillende manieren aan dit thema: 

• Afstudeerders van de opleidingen HBO-Rechten, Finance & Control en Bedrijfskunde werken voor verschillende gemeenten aan vraagstukken rondom circulair aanbesteden 

• We participeren in de werkplaats Circulair Inkopen en Aanbesteden in het kader van het Living Lab Circulaire Economie, gefinancierd vanuit de regiodeal Zwolle  

• We hebben een subsidie-aanvraag ingediend bij regio-orgaan SIA voor een project waarin we met betrokken stakeholders in de regio een learning community willen vormgeven op het gebied van circulair aanbesteden 

Doelstelling van het onderzoek 

Het doel van ons onderzoek is in de eerste plaats het in kaart brengen van de kritische succesfactoren ten aanzien van circulair aanbesteden én van het inrichten van een learning community rond dit thema. In een tweede fase zullen we de learning community verder vormgeven en best practices verzamelen. Het ultieme doel van de onderzoekslijn is om te komen tot een ontwerp van een raamwerk voor circulair aanbesteden in de regio, dat handvatten en ‘best practices’ bevat, zodat een werkbare aansluiting kan ontstaan tussen het circulaire mkb en de aanbestedingspraktijk van decentrale overheden, zowel inhoudelijk als in het proces.  

• Status: afgerond

Publicatie

Handreiking Circulair inkopen en aanbesteden: er samen beter in worden(opent in nieuw tabblad)

Meer weten? Neem contact op met:

Claudia van Orden, docent-onderzoeker HBO-Rechten en lectoraat Netwerken in een Circulaire Economie. Email: cyd.van.orden@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)  

Het lectoraat Netwerken in een circulaire Economie richt zich in samenwerking met een tapijtfabrikant en Het Groene Brein op de volgende onderzoeksvraag: in hoeverre is retourlogistiek voor circulair kamerbreed tapijt haalbaar?

Recyclebaar tapijt

In de bedrijfstak voor kamerbreed tapijt wordt het grootste deel van het tapijt na gebruik verbrand, wat ten koste gaat van het milieu. De tapijtfabrikant is nu zelfstandig een productontwikkelingstraject gestart naar een circulair tapijt dat recyclebare materialen bevat en goede kwalitatieve eigenschappen heeft. Parallel hieraan wordt onderzocht hoe de retourstroom van de gebruikte tapijten richting de recyclepartij het best kan plaatsvinden en welke valkuilen ze hierbij moet overwinnen.

Doelstelling

Dit onderzoeksproject richt zich op de haalbaarheid van retourlogistiek van circulair kamerbreed tapijt, rekening houdend met verschillende toekomstige scenario’s qua prijsontwikkeling en dergelijke. Het doel van dit project is tweeledig:

1. Naar aanleiding van best practices kennis opdoen over een efficiënte en een effectieve retourlogistiek voor circulaire producten bij een fijn vertakte distributie
2. Vaststellen of het financieel haalbaar is om het circulaire productconcept toe te passen, inclusief daarbij behorende retourstroom na gebruik, rekening houdend met toekomstige scenario’s ten aanzien van onder meer prijzen

Het project beoogt dus ook de financiële gevoeligheid van bepaalde prijzen en keuzes duidelijk te maken.

• Status: lopend project

Meer weten? Neem contact op met:

Frank Evers, onderzoeker Netwerken in een Circulaire Economie
E-mail: fg.evers@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Een circulair bedrijfsmodel vraagt veelal om een andere financieringsconstructie. Zo hebben de producten die worden hergebruikt of op hoogwaardige wijze worden gerecycled altijd een financiële restwaarde. Deze dient inzichtelijk te zijn en goed afgestemd te worden met de verschillende ketenpartners en met financiers. De financieringsbehoefte van een onderneming verandert ook als een bedrijf ervoor kiest om producten niet te verkopen, maar via een overeenkomst beschikbaar te stellen aan gebruikers. Het onderzoek richt zich op de volgende praktijkvragen:

1. Hoe kunnen we de financiële (rest)waardes van onze producten bepalen en verbinden aan zakelijke afspraken over hergebruik en recycling? 
2. Hoe kunnen we financiële contracten opstellen met ketenpartners waardoor gebruikers worden gefaciliteerd en gestimuleerd om producten opnieuw te gebruiken en te recyclen? 
3. Hoe kunnen we financiering aantrekken en wat betekent dit voor onze onderneming en samenwerking binnen de logistieke keten?

• Status: lopend project
• Doel: praktijkgericht onderzoek naar financiering van de circulaire economie bij midden- en kleinbedrijven

Meer weten? Neem contact op met:

Heico van der Blonk, oud-lector Netwerken in een Circulaire Economie
E-mail: E.Rijsdijk@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Regio Zwolle heeft in 2020 een Regiodeal gesloten met het rijk om een sociaal sterke, circulaire en innovatieve, klimaatbestendige groeiregio te maken. Met het oog hierop worden werkplaatsen ingericht voor vraagstukken van ondernemers over circulariteit. Het lectoraat Netwerken in een Circulaire Economie wil met dit onderzoek een bijdrage leveren aan de werkplaats ‘wonen en leven’ .

Proeftuin Circulariteit

In Opstap naar Ontwerpen van een Circulaire Leefomgeving (O-OCL) is de Zwolse Proeftuin Circulariteit van woningcorporatie deltaWonen onderwerp van onderzoek. In de proeftuin wordt uitgeprobeerd hoe multidisciplinaire praktijkpartners een circulair bouwwerk ontwikkelen. De proeftuin dient als eerste casus in een reeks van vier om te leren wat nodig is om een circulair bouwwerk voor te bereiden.

Onderzoeksvraag

Welke vormen van samenwerking dragen bij aan een doelgericht en doelmatig ingericht ontwerpproces van een circulair bouwwerk en welke organisatorische en inhoudelijke vraagstukken komen daarbij vooral naar voren?

Onderzoek en doelstelling

De wijze van samenwerken, ontwerpprincipes en businessmodellen die gebruikt worden in de proeftuin worden in project O-OCL geïnventariseerd en bereflecteerd met behulp van interviews en groepsgesprekken met praktijkpartners. Hiermee zal de (voorlopig) gewenste werkwijze voor het ontwerpproces van een circulair bouwproject meteen multidisciplinair team worden vastgelegd. De opbrengst zal concreet bestaan uit:

1. Een beschrijving van de (voorlopig) gewenste werkwijze voor het ontwerpproces van een circulair bouwproject.
2. Versterking van de samenwerking in een multidisciplinair samengesteld bouwteam, door toegenomen coherentie, begrip en overzicht.
3. Versterking van werkplaats wonen.

Dit project is onderdeel van de meerjarige “Onderzoeksagenda Ontwerpen van een circulaire leefomgeving”:Status: lopend project

Meer weten? Neem contact op met:

Anne van Vulpen, onderzoeker Netwerken in een Circulaire Economie
E-mail: a.van.vulpen@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Overijssel heeft de ambitie naar een circulaire economie te groeien en sluit zich aan bij doelstellingen van het Rijksbrede Programma Circulaire Economie. Samen met de economic boards van de drie economische regio's, VNO-NCW Midden en Bouwend Nederland neemt de provincie het initiatief om regionale transitie-agenda's op te stellen. Hierbij gaat het om de vertaling van het Rijksbrede programma en de nationale transitie-agenda's naar de regio voor de Overijsselse sectoren bouw, infrastructuur, maakindustrie, kunststoffen, biomassa & voedsel en consumptiegoederen (textiel en plastic). 

Opzet monitor

De regionale transitie-agenda’s bevatten concrete ambities en een experimenteeragenda met projecten. De provincie heeft de wens om op korte termijn de uitvoering van de sectorale agenda’s en de ontwikkelingen en voortgang op het gebied van de circulaire economie (CE) in de economische regio’s te monitoren. Windesheim wil als kennisplatform bijdragen aan de overgang naar een CE. Samen willen de provincie en Windesheim werken aan de opzet van de monitor. 

Gespecificeerd

In de loop van het onderzoeksproject is de scope nader gespecificeerd in een ‘Aangepast PvA Regiomonitor CE’, waarbij is afgesproken dat Windesheim zich richt op ontwerp van een regiomonitor CE voor de regio’s Zwolle, Stedendriehoek en Twente. Samen met het Kennispunt Twente en Saxion werkt Windesheim de regio-monitor verder uit. Aandachtspunt is onder meer de manier waarop gegevens over deze provincie-overstijgende regio’s wordt verzameld (regio Zwolle en regio Twente2). Vanwege de link met de andere onderdelen vindt daarbij afstemming plaats met Beleidsinformatie. 

Theoretisch kader

Dit rapport schetst zowel het theoretisch kader van wat een circulaire economie nu eigenlijk is en hoe die te meten valt, alsook een set bijbehorende indicatoren. De indicatoren zijn geïdentificeerd in de werksessies met de regiomonitors, om ze zo veel mogelijk aan te laten sluiten bij de monitoring die al plaatsvindt in de drie regio’s. Het hieronder geformuleerde theoretische kader gaf aanleiding om drie hoofdaspecten van de circulaire economie te monitoren:

1. De omvang van de vraag naar circulaire producten binnen de gehele economie
2. De omvang van het aanbod van circulaire producten in de gehele economie
3. De omvang van de effecten op regionaal niveau

De indicatoren zijn vervolgens in het geformuleerde kader geplaatst en er zijn een aantal hoofd-indicatoren gekozen voor het algemene beeld en de overige indicatoren laten de diepere nuances zien. 

Deze ontwerpversie is gepresenteerd op 26 november 2019 bij de Provincie Overijssel, met vertegenwoordiging van de regiomonitoren Zwolle en CleanTech regio. Naar aanleiding van opmerkingen is het ontwerp verbeterd. Het huidige rapport bevat het ontwerpvoorstel voor een regionale monitor Circulaire Economie.

• Status: afgerond

Meer weten? Neem contact op met:

Maarten Punt, onderzoeker Netwerken in een Circulaire Economie
E-mail: mj.punt@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Wereldwijd neemt de vraag naar grondstoffen toe en worden meer materialen gebruikt dan onze aarde kan leveren. Daarom streeft Nederland naar een volledig circulaire economie in 2050. De zorg vormt een groot onderdeel van onze economie en veroorzaakt veel afval. Het circulair maken van de bedrijfsvoering in de zorg is extra uitdagend, enerzijds vanwege de hoge eisen aan hygiëne en infectiepreventie, anderzijds vanwege de complexiteit van de organisaties met veel beslisactoren.

Samen met negen bedrijven, drie ziekenhuizen en netwerk-brancheorganisaties gaan de lectoraten ‘Supply Chain Finance’ en ‘Netwerken in een Circulaire Economie’ van Windesheim, lectoraat Healthcare Logistics van HAN en Professorship of Design for Sustainability van TU Delft onderzoeken op welke wijze mkb-ondernemingen, door middel van innovaties in producten, processen, informatiegebruik en businessmodellen, kunnen bijdragen aan het vergroten van de circulariteit van de zorg.

Aanleiding voor dit project

De praktijkvragen van mkb-ondernemingen die disposables leveren aan ziekenhuizen hebben de volgende vraag:
Hoe kan het mkb samen met de ziekenhuizen het gebruik van disposables in ziekenhuizen herontwerpen en verkopen, om zo ook stappen te zetten in het circulair maken van de zorgsector?
Innovatie voor de zorg is kostbaar, vooral door de hoge eisen die gelden voor producten. Door het hoge risico en kosten is de markttoetredingsdrempel voor mkb-ondernemingen hoog. Mkb-ondernemingen zoeken daarvoor in dit project naar samenwerking in de keten om krachten te bundelen en voor toegang tot kennis hoe tot duurzame oplossingen te komen is.

De opzet

In vier cases worden oplossingen ontwikkeld voor specifieke innovatievragen van praktijkpartners. In elke case wordt samengewerkt door studenten, deskundigen uit het werkveld en docent-onderzoekers. Uit de cases worden algemene lessen getrokken hoe tot succesvolle duurzame innovaties te komen is in vergelijkbare contexten. De kennis uit dit onderzoek wordt actief verspreid onder relevante stakeholders, via onderwijs, publicaties in vaktijdschriften en presentaties op evenementen van het netwerk van het consortium.

• Status: lopend project
• Looptijd: 2 jaar

Meer weten? Neem contact op met:

Anne van Vulpen
E-mail:a.van.vulpen@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Paulien de Graaf-Muller

E-mail: p.de.graaf-muller@windesheim.nl (opent in nieuw tabblad)

Of lees hier meer over het zorgafvalstromen project