Bewegen, School en Sport

Dit onderzoek bouwt voort op het Raak-Publiek project Sport voor Participatie en het is gebaseerd op wetenschappelijke inzichten op het gebied van salutogenese, pedagogiek en bestuurskunde.

In dit onderzoek gaat het vooral om de werkzame elementen uit de programma’s die voor de transfer van vaardigheden en competenties naar andere levensdomeinen zorgen. En om de vraag hoe deze sportprogramma’s het beste ingebed kunnen worden in een integrale aanpak van sociale kwetsbaarheid op gemeentelijk niveau en of de investeringen in de programma’s beter onderbouwd kunnen worden met behulp van een maatschappelijke kosten-batenanalyse.

• Status: lopend onderzoek
• Duur van het project: 2020 - 2023
• Partners: Wageningen University and Research (WUR), praktijkpartners (o.a. Stichting Life Goals, het Leger des Heils) en vier living-labs (Purmerend, Enschede, Wageningen en Amsterdam)
• Mogelijk gemaakt door: ZonMw

Eerste resultaten:

Voor het onderzoek is het streven om onder andere 20-30 deelnemers en hun coaches te interviewen. De interviews richten zich op wat het Life Goals programma voor de deelnemers betekent, of ze tijdens het sporten life skills ontwikkelen en deze ook gebruiken in het dagelijks leven (life skills transfer) en welke factoren en mechanismen hierin een rol spelen. I.v.m. corona zijn helaas nog niet alle interviews afgenomen, maar tot nu toe zijn 9 deelnemers en hun coaches geïnterviewd. Deze interviews zijn geanalyseerd en de eerste uitkomsten zijn verwerkt in een factsheet, waarbij vooral wordt ingegaan op wat de ervaringen van de deelnemers met het programma zijn en wat het hen biedt. 

Factsheet: Eerste resultaten interviews LETS

Wil je op de hoogte blijven van het onderzoek? Je kunt je aanmelden voor de nieuwsbrief van LETS via onderstaande link

 aanmelden nieuwsbrief LETS(opent in nieuw tabblad)

Een studie naar het vergroten van de perceptuele bekwaamheid van docenten in het bewegingsonderwijs.

In dit project werkt het lectoraat samen met lectoraten aan de Haagse Hogeschool en de Hogeschool van Amsterdam, met bewegingswetenschappers en onderwijskundigen van de Vrije Universiteit en de Erasmus Universiteit en ook met groepen docentenopleiders. Onze centrale onderzoeksvraag is: in welke mate wordt de perceptuele bekwaamheid van docenten in het bewegingsonderwijs bepaald door ervaring, en in hoeverre, en op welke wijze, kan doelbewust oefenen de perceptuele bekwaamheid bevorderen?

• Status: lopend onderzoek
• Duur van het project: 2019 - 2023
• Partners: Haagse Hogeschool, Hogeschool van Amsterdam, Vrije Universiteit Amsterdam, Erasmus Universiteit
• Mede mogelijk gemaakt door: Raak-Pro SIA

Lees meer over het onderzoek op: www.oogvandemeester.com(opent in nieuw tabblad)

Zelfregulerend leren draagt bij aan een duurzame deelname van leerlingen aan beweegactiviteiten en zou daarom een belangrijke plaats moeten hebben in het bewegingsonderwijs. 

Evengoed is het zelfregulerend leren van motorische vaardigheden en het bevorderen daarvan nauwelijks onderzocht. Dit onderzoekt richt zich daarom op de wijze waarop zelfregulerend leren zichtbaar kan worden in het bewegingsonderwijs. Het laat zien welke onderliggende persoons- en contextvariabelen een rol spelen bij succesvol zelfregulerend leren. Daarbij wordt onderzocht welke invloed deze wijze van leren heeft op de kwaliteit van de leeruitkomsten en hoe bewegingsonderwijzers de ontwikkeling van zelfregulerend leren kunnen stimuleren. 

• Status: lopend onderzoek

In het project wordt onderzoek gedaan naar LED-vloertechnologie en de bijdrage die deze technologie kan leveren aan het ‘slimmer’ maken van volleybaltrainingen. Grofweg kent de LED-technologie waarmee we werken twee interessante toepassingen: sensing en projecting. Naast het toevoegen van informatie aan een training en het manipuleren van de oefenomgeving door middel van LED-vloer technologie, is de vloer in staat om de spelers en hun acties te ‘voelen’. Via game designs moeten sensing en projecting samen komen voor inzichten in trainingstoepassingen van de toekomst. 

• Status: lopend onderzoek
• Duur van het project: 2018 - 2021
• Partners: de Universiteit van Twente, Innosport lab, en Sportservice Veenendaal
• Het onderzoeksproject is gefinancierd door ZonMw

Op diverse plekken wordt sport ingezet om de maatschappelijke participatie van mensen in de maatschappelijke opvang, detentie en via reclassering te bevorderen. Het lectoraat doet in samenwerking met de Hogeschool Utrecht, Stichting Life Goals, Leger des Heils, Dienst Justitiële Inrichtingen en Reclassering Nederland onderzoek naar de vraag hoe sport succesvol is in te zetten om de maatschappelijke participatie van deze doelgroepen te bevorderen. 

We proberen daarbij antwoord te vinden op vragen als: wat is de meest geschikte setting om sportactiviteiten voor de verschillende doelgroepen op te zetten, welke begeleiding is er nodig om de gewenste effecten te kunnen bereiken en hoe kun je die effecten zichtbaar maken? Maar ook hoe de samenwerking tussen professionals en vrijwilligers uit verschillende sectoren het best georganiseerd kan worden. 

De onderzoeksvraag luidt: wat zijn voor veel professionals de meest belangrijke context- en samenwerkingsfactoren om sport succesvol als middel in te zetten voor mensen in detentie, de reclassering en maatschappelijke opvang? Binnen het project wordt zoveel mogelijk aangesloten op en gebruikgemaakt van de reeds bestaande praktijkkennis en we verbinden deze met wetenschappelijke kennis, gebruikmakend van de principes van ontwerpgericht onderzoek. Dit gebeurt in zogeheten innovatiewerkplaatsen, waar professionals, onderzoekers en studenten samen kennis ontwikkelen. 

• Status: lopend onderzoek
• Duur van het project: 2018 - 2020
• Partners: Hogeschool Utrecht, Stichting Life Goals, Leger des Heils, Dienst Justitiële Inrichtingen en Reclassering Nederland
• Het onderzoek Sport voor Participatie is een Raak-publiek project

Resultaat: Handboek Veld 42

Veld 42 bewijst al jaren dat sport en bewegen meer is dan alleen een hobby of een leuke manier om gezond te blijven. Zo bieden ze onder andere twee keer per week voetbaltraining aan voor mensen in een kwetsbare positie. Het beschrijven van hun werkwijze kan een inspiratie zijn voor andere sport- en beweegprojecten. Het doel van dit handboek is daarom om de werkwijze van Veld 42 te beschrijven als manier om kwetsbare mensen te ondersteunen door middel van sport en bewegen.

Bekijk hier het handboek

Bewegingsonderwijzers in het speciaal (basis)onderwijs streven naar succeservaringen van hun leerlingen bij het (leren) bewegen. De diverse en complexe gedrags- en beweegproblematiek van de leerlingen stelt hen echter dikwijls voor de didactische vraag welke leermethode voor welke (groep) leerling(en) geschikt is om het bewegen te verbeteren. Zelfs ervaren bewegingsonderwijzers ondervinden daarbij handelingsverlegenheid: “Dit werkt niet voor deze leerling, wat nu?” 

Leermethoden

Differentiëren met expliciete en impliciete leermethoden is hier belangrijk. Hoe meer gedetailleerder de verbale uitleg over de bewegingsuitvoering, hoe explicieter de leermethode. Recent onderzoek toont dat de effectiviteit van expliciete leermethoden sterk van het verbale werkgeheugen afhangt, sterker dan bij impliciete leermethoden. De rol van het visueel-ruimtelijk werkgeheugen is onduidelijk. 

Wat wij onderzoeken

Of deze leermethoden ook bij leerlingen in het speciaal (basis)onderwijs verschil maken en in hoeverre het verbale en/of visueel-ruimtelijke werkgeheugen dit voorspelt, is nu onbekend. Wel is bekend dat het werkgeheugencapaciteit van deze leerlingen een stuk lager is, vooral visueel-ruimtelijk. De individuele verschillen zijn echter aanzienlijk. Wij onderzoeken de effectiviteit van expliciete (leerhulp met gedetailleerde uitleg) en impliciete leermethoden (leerhulp met beeldspraak) bij al deze leerlingen en bepalen in hoeverre de effectiviteit wordt voorspeld door de capaciteit van het verbale en visueel-ruimtelijke werkgeheugen. De leerlingen oefenen het ballenslaan met een knuppel en het balanceren op een slackline.

Hoe dit onderzoek helpt

Dit onderzoek helpt bewegingsonderwijzers om hun leermethoden binnen een klas groepsgewijs te differentiëren en om alle leerlingen succes te laten opdoen. Kennisbenutting richt zich op implementatie van kennis over differentiëren in de opleiding van aankomende bewegingsonderwijzers, en bewustmaking van (ervaren) bewegingsonderwijzers hoe ze met leermethoden effectief differentiëren.

• Status: lopend onderzoek
• Het onderzoek wordt gefinancierd door het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) in het programma Kortlopend onderwijsonderzoek. 
• Partners: de afdeling Bewegingswetenschappen van de Vrije Universiteit in Amsterdam, Koninklijke Vereniging voor Lichamelijke Opvoeding, SBO De Boemerang in Apeldoorn, SO Markerichtersveld in Apeldoorn, SBO de Carrousel in Hoogveen, SO de Ambelt in Steenwijk en ACCRES in Apeldoorn.
• Onderzoekers: John van der Kamp, Marjan Kok en Corina van Doodewaard

Bewegingsonderwijzers maken steeds vaker gebruik van digitale videovoorbeelden (of: modellen). Leerlingen gebruiken bijvoorbeeld een iPad met allerlei voorbeeld hoe ze een activiteit het beste uit kunnen voeren. Het gebruik van deze videovoorbeelden roept allerlei vragen op. 

Onderzoeksvragen

In dit project kwamen er twee aan bod. Ten eerste, als er gebruiktgemaakt wordt van videovoorbeelden, wie moet dan het voorbeeld zijn: een klasgenoot met hetzelfde niveau of een sporter met een hoger niveau? En zijn er extra aanwijzingen in het videovoorbeeld nodig, zodat alle leerlingen daadwerkelijk de benodigde informatie uit de beelden kunnen halen? Ook bekeek het onderzoek wanneer – in een lessenreeks van drie – de videovoorbeelden het best gebruikt kunnen worden.

Conclusie

Het onderzoek liet zien dat een sporter met een hoger niveau van uitvoering (een zogenoemd ‘master’-model) tot een beter leerresultaat leidde. De leerlingen waren redelijk goed in staat om te zien in de videovoorbeelden wat belangrijk is, maar ze waren zeker niet foutloos. Extra aanwijzingen in de vorm van markeringen verbeterden de waarneming van de leerlingen niet. In welke les van een lessenreeks de videovoorbeelden gebruikt werden beïnvloedde het leren niet. 

• Status: afgerond onderzoek
• Terugkijken met een tablet werd gefinancierd door het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) in het programma Kortlopend onderwijsonderzoek, 2015, subsidienummer  405-15-506. 
• Partners: de afdeling Bewegingswetenschappen van de Vrije Universiteit in Amsterdam, Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) in Enschede, OSG Northgo in Noordwijk, Van der Cappelen Scholengemeenschap in Zwolle, Greijdanus Scholen Gemeenschap in Zwolle en het Carolus Clusius College in Zwolle.
• Onderzoekers: John van der Kamp, Ivo van Hilvoorde en Joop Duivenvoorden

Beweeggames, video’s en tablets. Wat is de meerwaarde ervan in het bewegingsonderwijs? Dit wordt onderzocht in het project Digitalisering in de gymles.

Waarom dit onderzoek

Het bewegingsonderwijs wordt in toenemende mate beïnvloed door ontwikkelingen op het gebied van beweeggames, videoregistratie, videofeedback en tablets. Het blijkt dat gymleraren graag willen weten hoe zij nieuwe technologieën, zoals beweeggames en camera’s, op een goede manier in hun lessen kunnen integreren. Beweeggames passen bij de leefwereld van leerlingen en daarom hopen gymleraren de gymles ermee aantrekkelijker te maken, waarbij leerlingen worden gestimuleerd actiever deel te nemen aan de lessen.

Effecten van digitale toepassingen

Het lectoraat onderzoekt vanuit didactisch perspectief hoe digitale toepassingen in het bewegingsonderwijs de motivatie, het plezier en leergedrag kunnen ondersteunen. Het lectoraat werkt hiertoe samen met drie middelbare scholen, het Mulier Instituut en de Faculteit der Bewegingswetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam.

Het onderzoek richt zich op twee aspecten:

1. Motivatie en plezier van leerlingen
2. Goed en effectief aanleren van bewegingen en sporthandelingen

Tijdens de gymles worden in het kader van het onderzoek beweeggames als Wii-golf en digitale observatietechnieken ingezet. De Lerarenopleiding Lichamelijke Opvoeding richt een fieldlab in als ‘digitale gymzaal’ met filmcamera’s en computers. Hier testen we de technieken die tijdens het onderzoek op de scholen gebruikt worden.

Deelonderzoek Gebruikswaarde digitale observatiemiddelen

Een van de deelonderzoeken richt zich op de gebruikswaarde van digitale observatiemiddelen, zoals op notatieanalyse en videofeedback. Veel leerkrachten missen methodische en didactische ondersteuning op dit vlak. Er is nog relatief weinig bekend over hoe het terugkijken van videobeelden door leerlingen hun prestaties beïnvloedt. Ook hebben zij behoefte aan informatie over hoe je het spelverloop via digitale notatie en videobeelden inzichtelijk kunt maken.

• Status: afgerond onderzoek
• Omvang: 40 docenten bewegingsonderwijs, 120 brugklasleerlingen
• Partners: Thomas a Kempis College, Hondsrug College, Van der Capellen Scholengemeenschap, Christelijk College Nassau Veluwe en het Bonhoeffer College, Mulier Instituut, Faculteit der Bewegingswetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam, InnoSportNL, Koninklijke Vereniging voor Lichamelijke Opvoeding (KVLO), Stichting Leerplan Ontwikkeling Nederland (SLO), Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB) en Landstede Groep (mbo)

Meer weten? Neem contact op met:

Jeroen Koekoek, associate lector of met Wytse Walinga, onderzoeker Bewegen, School en Sport
E-mail: gw.walinga@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad) of jh.koekoek@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)