Kleine familiebedrijven versterken vitaliteit met plan B

Familiebedrijven zijn vooral bezig met het ontwikkelen en optimaliseren van hun bedrijfsvoering en denken te weinig na over bedreigingen die de continuïteit van het  bedrijf in gevaar kunnen brengen. Daardoor lopen ze het risico dat ze niet of niet voldoende zijn voorbereid op een slechtweerscenario. Een scenario, waarbij het soms beter is om te stoppen en elders een nieuw bestaan op te bouwen. 

Dat is de conclusie van Clemens Willig, onderzoeker bij het expertisecentrum familiebedrijven van Hogeschool Windesheim in Zwolle. Hij onderzocht in samenwerking met BOVAG, HAN en een zestal ondernemers de adviesbehoefte van kleine familiebedrijven in de automotive sector met als doel het versterken van hun vitaliteit. 

Gezien de te verwachten krimp die deze branche als het zwaard van Damocles boven het hoofd hangt, is het hoogst opmerkelijk dat deze bedrijven zich nauwelijks verdiepen in een dergelijk scenario. Maar een enkeling houdt zich bezig met de vraag: ‘Wat als’, zo blijkt uit het onderzoek. En dat terwijl volgens recent onderzoek van de HAN dertig procent van de werkplaatsen in de toekomst dreigt te verdwijnen als gevolg van onder andere het elektrische rijden. 

Lastig onderwerp

Vanuit het onderzoek wordt dan ook nadrukkelijk geadviseerd om een zogeheten terugtrekplan op te stellen, oftewel te anticiperen op eventuele noodopvolging, verkoop of opheffing. Adviseurs spelen een belangrijke rol in het aansnijden van dit ‘lastige’ onderwerp. 

‘Bedrijven doen er verstandig aan om een noodplan klaar te hebben. Neem nou de coronapandemie. Die was er plotseling en bracht verschillende ondernemers in de problemen. Het is hun overkomen. Maar ook nu zijn er in de visserij en in de agrarische sector genoeg voorbeelden van bedrijven die een onzekere toekomst tegemoet gaan door ontwikkelingen in hun sector’, aldus Willig. ‘Wacht niet tot je wordt getroffen. Denk er nu over na nu je bedrijf nog gezond is. Wees bewust bekwaam’, luidt zijn devies. 

Perspectief

Volgens hem zou het voor adviseurs een hele logische stap moeten zijn om dit onderwerp op tafel te leggen. ‘Het is nu nog een onderbelicht thema, terwijl juist de adviseurs het gesprek kunnen beïnvloeden op een essentieel onderdeel als dit. Uiteindelijk doen ze de ondernemer er een groot plezier mee. Vergelijk het met een huwelijk of een levenstestament. Ook dan leg je zaken vast, voor het geval het ‘mis’ gaat. Durf het te omarmen. Het lijkt misschien een doemscenario, maar dat hoeft het niet te zijn. Alleen al het gesprek erover aangaan kan juist perspectief bieden en opent nieuwe deuren. Bovendien geeft het rust om een plan B achter de hand te hebben. Vergeet vervolgens niet dit tweede plan goed in het vizier te houden. Dat kan door regelmatig te evalueren en te reflecteren. Tegen de adviseurs zou ik willen zeggen: het is misschien leuker om advies te geven aan bedrijven met perspectief. Maar een ondernemer voorbereiden op zwaar weer is dankbaar werk. In welke vorm dan ook.’

Sterkte-zwakte analyse

In het onderzoek zijn zestien kleinere familiebedrijven aan de hand van een sterkte-zwakte analyse (SWOT) bevraagd over de vier fases binnen hun bedrijfsvoering. Vier strategieën om van risico’s kansen te maken, kwamen daarbij aan bod. Het aanvalsplan, het verbeterplan, het verdedigingsplan en het terugtrekplan. De deelnemers bleken voornamelijk geïnteresseerd in de eerste drie plannen en stelden daar dan ook de meeste vragen over. 

‘Niet zo gek’, zegt Willig. ‘Kleine familiebedrijven zijn vooral bezig met de waan van de dag, het blussen van brandjes. Zij komen niet of nauwelijks toe aan vragen over beëindiging, verkoop of noodopvolging. Zij gaan te rade bij hun warme netwerk, zoals collega-ondernemers, klanten, familie of partner. Ook de eigen boekhouder wordt vaak geraadpleegd. Dat warme netwerk is hun kracht. Het risico bestaat alleen wel dat juist dan vragen over de terugtrekfase onbeantwoord blijven, omdat ondernemers zich er gewoonweg niet mee bezig houden of omdat de juiste expertise niet voor handen is.’ 

Vertrouwen

Nu blijkt dat het opstellen van een zogeheten terugtrekplan een ondergeschoven kindje is bij veel kleine familiebedrijven, is er bij de onderzoekende partijen een sterke wens voor een vervolgonderzoek. Een belangrijke onderzoeksvraag zou volgens Willig kunnen zijn hoe een ondernemer zover komt dat hij over dit thema vragen gaat stellen bij een professional, maar ook hoe adviseurs zelf het onderwerp ter sprake kunnen brengen. Als voormalig adviseur weet Willig dat het gaat om vertrouwen. ‘Als je als adviseur het vertrouwen weet te winnen, durf je ook moeilijkere issues bespreekbaar te maken.’

Clemens Willig maakte een filmpje van de belangrijkste bevindingen uit het onderzoek. Kijk je mee? (opent in nieuw tabblad)

Lees meer over het lectoraat Familiebedrijven