Oma: de stille kracht achter vrouwelijke leiders

Grijze mannen van middelbare leeftijd zijn het allang niet meer: leiders van familiebedrijven zijn steeds vaker vrouwen. Vaak zijn het de dochters van deze mannen en bovendien bijzonder succesvol. Een groep onderzoekers onderzocht wat deze vrouwen naar de top bracht. En wat blijkt? Een specifiek familielid lijkt belangrijk te zijn, namelijk: oma. 

Eind vorig jaar verscheen het artikel The Making of Successful Female Family-Enterprise Leaders(opent in nieuw tabblad). Vier onderzoekers interviewden 46 vrouwelijke succesvolle leiders van familiebedrijven in 13 landen. Allemaal hadden ze een leidende posities bij een prominent familiebedrijf: in de bouw en farmaceutische industrie, tot industrie en horeca. We stippen een paar opvallende ontdekkingen uit het onderzoek aan!

Opvoeding: broer versus zus

Een van de onderwerpen waar de onderzoekers over schrijven, is opvoeding. Daar is natuurlijk al best veel over geschreven. Maar hier, in tegenstelling tot wat de media schrijven, kwamen de onderzoekers tot een opmerkelijke ontdekking. Namelijk dat de opvoeding van de meeste vrouwen niet zoveel verschilden met die van hun broers. Alleen, meestal waren de vrouwen hoger opgeleid en haalden ze hogere cijfers dan hun broers. En waren er wel verschillen in opvoeding? Dan kwam dat eerder door het verschil in karakters, voorkeuren en interesses, niet sekse.

Voor een dikkere huid

Vaak werden de dochters ook niet meer beschermend opgevoed dan hun broers. Wel werd er meer en beter van hen verwacht. Sterker nog: sommige vrouwen zeiden zelfs dat hun ouders strenger voor hen waren, om ze zo te helpen om een dikkere huid te krijgen. In het artikel wordt bijvoorbeeld een succesvolle Amerikaanse CEO gequote: ‘My brother was the protected one. My dad asked me as a child: do you want to learn how to swim? Go for it. And then he threw me in the pool.’ 

De wereld in

De onderzoekers schrijven dat de dochters geen druk voelden (of plannen hadden) om het familiebedrijf over te nemen. Dat hadden hun broers dan weer wel. Daardoor hadden de vrouwen vaak eerst succesvolle carrières buiten het familiebedrijf. Dat werd niet alleen gestimuleerd door de ouders, maar door een nog ander zeer belangrijk persoon in hun opvoeding: oma.

Oma weet raad

Want inderdaad, niemand minder dan de grootmoeder blijkt een belangrijke rol te spelen in de levens en carrières van deze succesvolle vrouwen. Natuurlijk: ook andere factoren zoals de ouders, coaching en netwerken met andere vrouwelijke ondernemers dragen bij aan die basis. Maar zeker grootmoeders drukten een belangrijke stempel. En al vanaf jonge leeftijd.

De onderzoekers zeggen daarover in het artikel: ‘Het was fascinerend hoeveel liefde, dankbaarheid en respect de vrouwen lieten zien als ze het over hun grootmoeders hadden. Het werd heel duidelijk dat grootmoeders vaak het rolmodel zijn waar de volgende generatie tegenop kijkt: veerkrachtig, positief en... nooit in de spotlight.’

“Mijn oma was mijn rolmodel. Ik had een geweldige oma. Ze was altijd de baas in de familie. Ze vertelde me dat je hard moest werken om kansen te benutten. Ik kon een hoop van haar leren.'
Quote van een Duitse opvolger, uit het artikel The Making of Successful Female Family-Enterprise Leaders

Maar waarom oma?

Volgens de onderzoekers komt dat waarschijnlijk door die ene gemeenschappelijke deler die grootmoeders en kleindochters hebben: de persoon die het bedrijf runt. Voor de één is het haar kind, voor de ander haar ouder. Ze begrijpen allebei de uitdagen die dat met zich meebracht: of dat nou minder familietijd was of de lange werkdagen. De grootmoeder herkende de worstelingen van haar kleindochter toen ze opgroeide. Dat schepte vaak een speciale en sterke band. Ook leken de grootmoeders wat meer ondersteunend en sympathiserend met de vrouwelijke next-gens dan hun eigen moeders.

Voeten in de klei

De grootmoeder was, samen met de ouders, ook degene die de vrouwen aanmoedigde om een opleiding te doen. En om eerst ervaring buiten het familiebedrijf op te doen. Daarmee ‘verdienden’ ze volgens hun grootmoeder ook geloofwaardigheid ten opzichte van senior familieleden. En ‘verdienden’ ze daarmee hun rol in het familiebedrijf. De geïnterviewde vrouwen in deze studie geven aan dat learning bij doing hun leiderschapsstijl drastisch heeft gevormd.

‘Products of culture’

Grootmoeders worden dus vaak gezien als sterke rolmodellen. Vooral in Lombardije, waar veel vrouwen een familiebedrijf startten en runnen sinds de Tweede Wereldoorlog. Maar de onderzoekers ontdekten ook dat grootmoeders still products of the culture zijn en vasthielden aan rolpatronen, wat het ondernemerschap afremde. Zo herinnert een deel van de geïnterviewde vrouwen zich een moment waarin de grootmoeders vanuit bepaalde clichés in de rolverdeling reageerden, bijvoorbeeld door te zeggen: ‘Laat het gedoe in het familiebedrijf maar over aan je broer/neef.’ 

Het effect van cultuur op het ondernemerschap bleek breder dan alleen de implicaties vanuit de ouderwetse rolpatronen. De onderzoekers ontdekten ook dat in Italië, Duitsland, Bolivia en Spanje de vrouwen bijvoorbeeld meer moeite hadden om het respect te winnen van klanten, medewerkers en consultants en in de omgang met ouders, dan bijvoorbeeld in de Nordics, Zwitserland en Noord-Amerika.  

Familielegende

Kortom: de meeste vrouwen waren dankbaar voor de eerdere generaties en wat ze bereikt hebben. Ze zeiden trots te zijn om onderdeel uit te maken van de familielegende, waarin de oudere generatie, waaronder hun grootmoeders, hen steunen zoveel als ze kunnen.

Meer hierover lezen?

Goed om te weten: dit artikel is onze samenvatting van het onderzoek The Making of Successful Female Family-Enterprise Leaders(opent in nieuw tabblad). Entrepreneur & Innovation Exchange van de auteurs N. Kammerlander, E. Bagger, D. Sommavilla en S. Lund (verschenen op 7 augustus 2021).

Lees meer over het lectoraat Familiebedrijven