‘Het economieonderwijs op het vo is nog erg gericht op financiële waarden’

Manon van Bortel is als docent en onderwijsvernieuwer bij de opleiding Commerciële Economie betrokken bij de Week van het Economieonderwijs. Ze vindt het belangrijk dat ook het economieonderwijs in het voortgezet onderwijs zich gaat vernieuwen. Tijdens het programma bij Windesheim geeft Manon een posterpresentatie over missiegedreven ondernemerschap.’ 

Wat is de aanleiding om mee te werken aan de Week van het Economieonderwijs?

‘Ik ben naast docent en onderzoeker ook moeder van drie dochters. Twee daarvan deden vorig jaar eindexamen havo, de ander vwo. Beiden hadden ze de vakken Economie en Bedrijfseconomie in hun pakket. Ik nam in die weken de examenstof zo’n beetje door en het viel me op dat er nauwelijks aandacht uitging naar hedendaagse thema’s zoals duurzaamheid of meervoudige waardecreatie. Dat viel me erg tegen en ik dacht: dit moet gewoon anders. Die gedachte groeide uit tot een passie om iets te willen veranderen. Dat doe ik als docent bij Commerciële Economie maar ook door een bijdrage te leveren aan de Week van het Economieonderwijs. Ik geef samen met anderen een workshop voor het hbo en voor het vo een posterpresentatie over het borgen van je missie bij een onderneming .’

Hoe kijken scholieren en studenten naar het economieonderwijs?

‘In het economieonderwijs, zowel in het voortgezet onderwijs als binnen een hbo-opleiding als Commerciële Economie, merk ik dat een thema als duurzaamheid door veel studenten nog niet als vanzelfsprekend wordt ervaren. Voor hen voelt het vaak alsof duurzaamheid een ‘extra’ of een verplicht onderdeel is, in plaats van een integraal aspect van ondernemen. In werkelijkheid is het allang geen keuze meer: de maatschappelijke en ecologische uitdagingen waar we voor staan, vragen om een andere manier van kijken en handelen. Juist daarom is het belangrijk dat ons onderwijs studenten laat zien dat ondernemen en geld verdienen nooit losstaat van de impact op mens en natuur. Iedere keuze die je als ondernemer maakt heeft gevolgen, en als we onze verdienmodellen niet aanpassen aan de grenzen van de aarde en de behoeften van de samenleving, brengen we uiteindelijk zowel het welzijn van mensen als het voortbestaan van de planeet in gevaar. Studenten leren begrijpen dat economische groei en duurzaamheid onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden, is daarom cruciaal voor een leefbare toekomst.’

Kun je iets meer vertellen over meervoudige waardecreatie?

‘Als docent Commerciële Economie (CE) ben ik nauw betrokken bij de onderwijsvernieuwing van onze opleiding. Met ons team hebben we een nieuw semester opgezet, dat heet ‘Waarde Creatie’. Tijdens dat semester leren studenten om naast economische waarden ook sociale en ecologische waarden te creëren. Dat is een flinke stap van puur financiële naar meervoudige waarden. Daar zijn we nu zo’n tweeëneenhalf jaar mee bezig.’

Wat is de reden dat financiële waarden in de economie de hoofdrol spelen?

‘Traditionele economische modellen en ondernemingsstructuren zijn primair gericht op winstmaximalisatie. Winst is eenvoudig meetbaar en heeft direct effect op de continuïteit en groei van organisaties. Hierdoor worden maatschappelijke, ecologische en menselijke waarden vaak naar de achtergrond gedrukt: ze zijn minder tastbaar, moeilijker te meten en worden niet automatisch beloond binnen het huidige economische systeem.'

Wat staat daar tegenover?

‘De behoefte aan missiegedreven ondernemerschap groeit: een manier van werken waarbij de financiële waarde en de maatschappelijke waarde niet langer tegenover elkaar staan. Een onderneming kan investeerders aantrekken én toch haar missie blijven volgen, omdat die missie richting geeft, focus houdt, de juiste mensen aantrekt, groei bewaakt, de lange termijn beschermt en betekenis toevoegt. Winst wordt daarbij een middel om meer impact te maken en niet een doel op zichzelf. Om te voorkomen dat financiële prikkels alsnog de boventoon gaan voeren, worden missies steeds vaker verankerd in strategie, bedrijfsvoering en zelfs juridische structuren, zoals bij de Maatschappelijke BV (BVm). Impact-KPI’s, transparantieverplichtingen en bestuursvormen zoals steward-ownership kunnen helpen dat de maatschappelijke waarde leidend blijft, zelfs wanneer het bedrijf groeit of investeerders aantrekt.’

Is dat de toekomst van de economie?

‘Ik hoop het wel! Daarom vind ik het ook belangrijk om kennis hierover te integreren in het onderwijs. De economieboeken voor het vo zijn vaak verouderd en daar zie ik ook een taak en verantwoordelijkheid voor het hbo. Op het moment dat wij als hbo-instelling signaleren dat het vo-onderwijs niet meer aansluit bij wat wij hier aanbieden, zouden wij daar op moeten acteren en bijvoorbeeld moeten stimuleren dat ze ons materiaal kunnen gebruiken. Door al die overwegingen bij elkaar realiseerde ik me: ik moet daar wat mee, met dat VO.’

Wat doe je in de Week van het Economieonderwijs?

‘De woensdag zijn we op Avans Hogeschool met een workshop gericht op het hbo en op donderdag hier op Windesheim met een programma voor economiedocenten van het VO. Ik doe zelf een posterpresentatie over missiegedreven ondernemen en stel ook onderwijsmateriaal beschikbaar over dit onderwerp. Er zijn statafels waar we kunnen praten en discussiëren over verschillende onderwerpen. Een mooie kans om ideeën uit te wisselen.’

Hoe geven anderen invulling aan het onderwerp?

‘Ik ben niet de enige bij Windesheim die zich voor dit thema inzet. Zo heeft collega Kees Klomp (Programmamanager  Agency) recent een Studium Generale georganiseerd waarin Judith van Helvert-Beugels (Lector Familiebedrijven) samen met Gijsbert Koren van We Are Stewards in gesprek gingen over steward-ownership en missiegedreven ondernemerschap. Dit initiatief staat niet op zichzelf; binnen Windesheim zijn meerdere waardevolle projecten en activiteiten gaande die zich met overtuiging op dit onderwerp richten.

Windesheim wil graag bijdragen aan het versnellen van transities. Hoe kijk je daar tegenaan?

‘Versnellen komt door de aandacht die je geeft, daar geloof ik wel in. Hoe meer aandacht, hoe beter en dat is een kwestie van keuzes. Windesheim geeft ruimte aan docenten om nieuw onderwijs te ontwikkelen en bij CE hebben we die ruimte genomen en benut. Er zijn ook bewust meer collega’s binnengehaald die daar kennis van hebben. De hele opleiding is de afgelopen jaren flink op de schop gegaan en vernieuwd. Dat was niet altijd makkelijk maar we hebben het onderwijs heel anders ingericht: minder zenden en veel meer zelf ontdekken, bijvoorbeeld door trainingen zonder vast programma waar het onderwerp centraal staat en dat vier uur lang. We experimenteren met nieuwe vormen en hebben nieuw onderwijs vormgegeven. Elk semester leren ook wij weer bij. We komen goed uit de beoordelingen en hebben samen echt relevant  onderwijs ontwikkeld.’ 

Hoe kijk je naar de toekomt?

‘Ik ben trots op hoe meervoudige waardecreatie binnen de opleiding staat en een plek heeft veroverd. Waar ik op hoop is dat studenten nog intensiever op Windesheim zelf gaan studeren. Veel economische kennis zal worden overgenomen door AI. Er is volop beweging en het ideale plaatje daarbij is dat we continu blijven zoeken naar vernieuwend onderwijs en blijven verkennen wat het beroepenveld nodig heeft binnen de verschillende vakgebieden. Ik hoop dat ik zelf ook een bijdrage kan leveren aan dat er meer ruimte komt in het VO voor vernieuwend onderwijs. De Week van het Economieonderwijs draagt daar hopelijk ook een steentje aan bij.’

Bekijk hier de website(opent in nieuw tabblad) van de Week van het Economieonderwijs en hier de agenda van Windesheim.