Een inclusievere leeromgeving biedt kinderen meer gelijke kansen

Bij gedrags- en leerproblemen keken leraren, pedagogen en psychologen in een recent verleden vooral naar wat er bij een individueel kind mis was. Stilaan is de aandacht verlegd naar de omgeving van het kind. Onderzoek toont aan dat een inclusieve leeromgeving kinderen meer gelijke kansen biedt. Een gesprek met Sui Lin Goei van het lectoraat Leraren en Lerarenopleiders in inclusieve Leeromgevingen.    

‘Tien, twintig jaar geleden bekeken we leer- en gedragsproblematiek vooral vanuit een medisch perspectief, vertelt lector Sui Lin Goei. We legden de focus op wat ze misten of niet konden en probeerden dat te ‘repareren’. We probeerden het kind te normaliseren. Bij dyslexie of sociaal-emotionele problemen droegen we oplossingen aan zodat het kind wél kon meedraaien in het onderwijs. En als dat niet mogelijk was, dan kreeg het kind ondersteuning buiten de klas. Inmiddels zijn we mede door onderzoek tot andere inzichten gekomen en verleggen we de aandacht steeds meer naar de omgeving van het kind. We kijken op een systemische manier naar wat er om het kind heen gebeurt vanuit het ontstane inzicht dat in een inclusieve leeromgeving de kansen van kinderen veel gelijker zijn. We proberen vandaag de dag meer aan de knoppen van de omgeving te draaien zodat kinderen betere kansen krijgen en we kijken minder naar wat een individueel kind niet kan, maar meer naar de leerling in de context en naar wat het kind in de groep als geheel wél kan.’

Wat hebben kwetsbare kinderen nodig?   

‘Kinderen met leer- en gedragsproblemen zijn vaak kwetsbare kinderen die niet allemaal evenveel van het reguliere onderwijssysteem kunnen meeprofiteren. Vaak gaat het om de behoefte aan meer aandacht en structuur: uitleg geven en erbij gaan staan, groepsinstructies, herhaling. En dat alles binnen de klas. Kinderen dus niet noodzakelijkerwijs apart nemen, maar de klas als een eenheid beschouwen, ofwel differentiatie binnen de klas. Door middel van meergelaagde ondersteuning kunnen alle kinderen profiteren van deze aanpak, ook de kinderen met dyslexie, de hoogbegaafde kinderen en de kinderen met autisme. Allemaal blijven ze binnen de groep en ontvangen daar de aandacht. Geef één prikkelgevoelig kind een koptelefoon met noise canceling en het is een uitzondering, maar schaf je er tien aan dan wordt het een normaal beeld in de klas en staat het gebruik symbool voor lekker rustig met je schoolwerk bezig zijn.’

Wat is er nodig om deze situatie te bereiken?

‘Het is belangrijk dat scholen dit vanuit beleid gaan doen, dus niet die ene leerkracht in die ene groep. We werken met 350 basisscholen in Nederland die deze systematiek toepassen en je ziet daar de resultaten van. Het zijn veiligere scholen geworden waar de kinderen zeggen: ik voel me hier veel prettiger. Vanuit ons onderzoek komt naar voren dat het school- en klas- en leerklimaat gezonder is en dat het welbevinden van de leerlingen, maar ook die van leraren beter is. Leraren geven aan dat ze zich competenter voelen in de klas.’

Welke concrete stappen moeten er genomen worden?     

‘Scholen zeggen vaak: we willen een lerende organisatie worden, maar wat is dat dan? Vanuit een systemische blik kijken naar hoe scholen een veiligere school kunnen worden is werken aan gemeenschappelijke waarden. We ontwikkelen dan een onderwijsvisie met ze, die is gebaseerd op waarden zoals veiligheid, respect en verantwoordelijkheid. Maar wat betekent het als een kind bijvoorbeeld ‘respect’ dient te laten zien? Veel leraren zeggen: doe je pet af of doe je telefoon weg. Kinderen weten vaak niet wat dat met respect heeft te maken. De ene keer hebben ze de telefoon nodig in de les en de andere keer mag het niet. Met andere woorden: je moet met elkaar heel concreet gedragsverwachtingen afspreken. Neem de uitspraak: doe normaal! Dat betekent voor iedereen iets anders. Daarom is het belangrijk om daar afspraken over te maken: bijvoorbeeld we spreken af dat we elkaar groeten of dat we onze spullen bij ons hebben. Het is goed om dat eerst met het lerarenteam door te spreken, gezamenlijk de gedragsverwachtingen en -regels te ontwerpen en die afspraak ook gezamenlijk te oefenen.’

Die regels die je met elkaar afspreekt zorgen voor betere kansen voor iedere leerling?

‘We noemen dat vergroening, Groen is voor iedereen. Als je die vergroende regels eenmaal hebt, die overigens voor elke school kunnen verschillen, kun je elkaar ook aanspreken op die regels zonder dat je iemand corrigeert, dan heb je een universele basis die iedereen gelijke kansen geeft.’

Kun je ook iets vertellen over de stedelijke taalaanpak in Almere?

‘Dat is ook een onderwerp waarover ik zal vertellen tijdens mijn lezing. We zijn net gestart met een taalaanpak voor kinderen in de leeftijd van 0 tot 7 jaar. Het is een project van de gemeente Almere dat uitgevoerd wordt door het lectoraat Urban Care en Education in Almere in samenwerking met mijn lectoraat. We gaan pedagogisch medewerkers in de kinderopvang die werken in groep 1 en 2, begeleiden in het werken volgens deze zelfde principes van samenwerken en samen ontwerpen. We zoeken thema’s, zoals meertaligheid, die in hun omgeving spelen en gaan samen interventies ontwerpen volgens dezelfde systematiek. We willen eraan werken dat ze meer pedagogisch, taalbekwaam en taalbewust worden en bijdragen aan de opbouw van hun pedagogisch repertoire. Want juist in de vroege leerjaren, die van 0 tot 2-jarigen, is heel veel winst te halen voor later en zo creëer je gelijkere kansen. Taal is de drager van verdere ontwikkeling. Juist voor de kinderen in Almere, met zo’n diverse culturele achtergrond, is de ontwikkeling van taalvaardigheid essentieel voor het creëren van gelijke kansen.’

Sui Lin Goei is als lector verbonden aan het lectoraat Leraren en Lerarenopleiders in een inclusieve leeromgeving van Windesheim in Zwolle. Op 28 september (20.00 uur) houdt zij in de kleine zaal van theater Kunstlinie Almere Flevoland (KAF), een lezing over kansen(on)gelijkheid binnen het onderwijs.

Meer informatie over het programma en de lezing vind je op de website van Avanti(opent in nieuw tabblad)