Podcast met lector Anneke Smits: Digitale geletterdheid op school? Weet wat werkt

Een schoolbord voorin de klas, met een bakje eronder met wat krijtjes. Dat is toch een – wat nostalgisch – beeld dat velen van ons nog steeds hebben als we terugdenken aan onze tijd in de schoolbanken. Dat is al lang niet meer zo. Ook voor corona was en werd het onderwijs al in toenemende mate ‘verdigitaliseerd’. Door de pandemie en al het thuisonderwijs van én in die periode is het alleen maar in een stroomversnelling gekomen. Daarmee treedt ook het begrip digitale geletterdheid steeds nadrukkelijker op de voorgrond. Maar wat zegt onderzoek eigenlijk over hoe je digitale geletterdheid in het onderwijs kunt inbedden?

Na een lange lockdown-periode waarin vooral een computerscherm of tablet de toegang tot het onderwijs verschafte, is het wellicht niet verwonderlijk dat onze kersverse minister voor onderwijs, Dennis Wiersma in zijn nieuwste onderwijsplannen ook digitale geletterdheid als een van de belangrijke competenties centraal zet, naast de basisvaardigheden als taal, rekenen en burgerschap. Het integreren van digitale geletterdheid in de exacte vakken ligt daarbij voor de hand. Denk aan: programmeren bij informatica of het inzetten van Excel bij wiskunde. Maar wat is bijvoorbeeld de relatie tussen digitale geletterdheid en het talenonderwijs?

Digitale geletterdheid integreren in andere vakken?
Anneke Smits, onze lector Onderwijsinnovatie en ICT, hierover: “Het zou zeker mooi zijn als onderwijs in digitale geletterdheid, behalve aan het digitaal geletterd worden van leerlingen, ook aan hun taal- en leesontwikkeling bijdraagt.” Maar alhoewel dit wetenschappelijk gezien nog een vrij onontgonnen gebied is, wijst zij er wel op dat we niet al het digitale-geletterdheid-onderwijs moeten willen integreren in andere vakken. Daar kan het vak onder lijden, legt ze uit, omdat zwakkere leerlingen niet meer toekomen aan de vakinhoud zelf en de motivatie bij hen ook snel afneemt als ze worstelen met Word, video-editingprogramma’s of PowerPoint. “Ik ben niet tegen integratie, maar we moeten er wel voor waken om zomaar wat leuke lesjes te geven die te weinig opleveren voor digitale geletterdheid, maar wel van de tijd afgaan die je tegelijkertijd aan vakinhoud kunt besteden.”

Podcast over digitale geletterdheid
Het is volgens lector Anneke Smits opvallend dat onze onderwijsminister Wiersma in zijn brief aanstuurt op het (verplicht) onderwijzen van digitale geletterdheid op school. Over het belang daarvan wil ze zeker niet twisten, integendeel, maar het probleem ligt in het feit dat er volgens haar nog verbluffend weinig (wetenschappelijke) kennis paraat is over hoe we dat dan zouden moeten doen. Meer onderzoek is dus nodig om vragen te kunnen beantwoorden als: Hoe ziet onderwijs in digitale geletterdheid dat taal- en leesonderwijs versterkt er eigenlijk uit? En hoe ziet goed onderwijs in digitale geletterdheid er überhaupt uit? Over deze vragen voert Anneke Smits met Remco Pijpers – strategisch adviseur digitale geletterdheid, ethiek en digitalisering bij Kennisnet – een gesprek in de podcast 'Digitale geletterdheid op school. Weet wat werkt.' 

Benieuwd naar de podcast? Hier kun je ‘m beluisteren(opent in nieuw tabblad)

Enkele bouwstenen op een rijtje
In deze podcast praten Anneke en Remco over bijvoorbeeld de vreemde paradox dat veel ICT-gebruik op school in werkelijkheid zowel de geletterdheid, de gecijferdheid alsook de digitale geletterdheid tegen lijkt te werken. Zo blijkt uit wetenschappelijke onderzoeken. Maar ze gaan ook in op de bouwstenen voor een pragmatische aanpak van digitale geletterdheid, namelijk:

1. Doe het samen en sluit aan bij het echte leven  
   Samen met je leerlingen in gesprek gaan over digitalisering blijkt, zo laat onderzoek zien, goed te werken. Dat betekent: in dialoog gaan. Dat kan op tal van manieren.     
2. Doseer het computergebruik  
   Méér leidt niet per definitie tot meer digitaal geletterde leerlingen. Zeker eenzijdig recreatief gebruik (denk aan filmpjes kijken of spelletjes spelen) draagt nauwelijks bij. Doseer de pc-inzet bij lessen digitale geletterdheid. Van belang is de manier waarop leerlingen worden begeleid. 
3. Investeer in kennis  
   Om digitaal geletterd te worden, is ruime voorkennis nodig. Hoe meer je weet, hoe beter je snapt welke informatie je online voorgeschoteld krijgt en hoe beter je leert wat je interesseert. Dat helpt je om focus te houden op wat je belangrijk vindt op een webpagina vol afleiding.  
4. Zorg voor sterke leraren 
   Je hoeft geen digitale alleskunner te zijn om het gesprek met leerlingen over hun ervaringen met technologie aan te gaan. Ook dat is onderwijs in digitale geletterdheid. Tegelijkertijd heb je wel digitale bagage nodig, bijvoorbeeld om leerlingen ICT-basisvaardigheden bij te brengen. 

Beluister de podcast(opent in nieuw tabblad)

Meer over dit onderwerp? Lees dan ook het blog van Anneke(opent in nieuw tabblad) of dit artikel op Kennisnet (opent in nieuw tabblad)