Op basis van data slimmer verduurzamen in Berkum

Af van het aardgas! Dat moet met alle woningen in alle gemeenten in Nederland gaan gebeuren. Die overgang naar andere duurzame energiebronnen staat alle huizen dus te wachten. En wel vóór 2050.* Want dat is de ambitie van het Klimaatakkoord. Dit betekent dat er grofweg 7 miljoen woningen van het aardgas moeten worden gehaald om de Parijse klimaatdoelen te behalen: meer dan 230.000 per jaar, 1.000 per werkdag. Berkum loopt voorop in deze aardgasvrije opgave én het lectoraat Energietransitie helpt met een data driven aanpak voor zo’n warmtetransitie.

Berkum als energieneutrale proeftuin
Eind oktober 2020 kende Kajsa Ollongren, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, aan 19 gemeenten een rijksbijdrage toe voor het aardgasvrij óf al aardgasvrij-ready maken van een dorp, wijk of buurt. In totaal bijna 100 miljoen euro. De belangstelling was groot: in totaal dienden 71 gemeenten een voorstel in. Ook de wijk Berkum had de ambitie om zo’n proeftuin aardgasvrije wijk(opent in nieuw tabblad) te worden. Het Zwolse stadsdeel werd uiteindelijk geselecteerd als een van de in totaal 19 Nederlandse proefwijken. Er is nu 4 miljoen beschikbaar voor (verdere) verduurzaming van de wijk.

Het Rijk vindt de aanpak van Berkum uniek: de inwoners trekken zelf een groot deel van de verduurzaming van hun wijk. En de gemeente sluit aan bij het tempo van de wijk. Deze kenmerken maken dat Berkum zich nu ook nationale proeftuin mag noemen. De subsidie is bedoeld om eerdere initiatieven om tot een energieneutrale wijk te komen te verbeteren en waar mogelijk te versnellen. En bestemd voor de eerste stap: energiebesparing en verduurzamen van koopwoningen. “Goed voor Berkum én voor Zwolle, omdat we ervaringen opdoen die waardevol zijn voor Berkum, voor onze hele stad en dus ook voor heel Nederland”, aldus de Zwolse wethouder voor Energietransitie.

Twomes-onderzoekers in Berkum
Maar Berkum begint niet vanaf ‘point zero’. Al langer heeft deze Zwolse wijk de aardgasvrije opgave in het vizier. Een eerder initiatief is De Energieproeftuin: een pilot waarbij woningcorporatie deltaWonen verschillende combinaties van energiebespaarders, energieopwekkers en energieopslag test bij bestaande sociale huurwoningen. En hoe meer data, hoe meer kennis over welke combinaties uiteindelijk leiden tot de meest energieneutrale woningen.

En daar speelt het lectoraat Energietransitie een belangrijke rol. Want het gaat aan de slag met het analyseren van data van de Berkumse Energieproeftuin. Dit doet het vanuit het project Twomes: Digital Twins voor Warmtetransitie.* In dit project worden meetmethoden en analysetools ontwikkeld die ons helpen slimme, efficiënte stappen te zetten om verdere klimaatverandering tegen te gaan." Want de verwarming van alle bestaande woningen moet op de schop om de klimaatdoelen te behalen”, zo legt Twomes-projectleider en associate lector Henri ter Hofte uit. “Dat betekent niet dat iedereen direct zijn cv-ketel van de muur moet trekken, maar het is hoog tijd om serieus aan de slag te gaan en plannen te maken om tijdig, op slimme momenten, slimme stappen te kunnen zetten in bestaande woningen."

Meer data driven
Maar hoe bepaal je welke slimme stappen er nodig zijn? Want elke woning en huishouden kan anders zijn. Het sturen van een energieadviseur langs elke woning voor een eerste inventarisatie kost veel tijd en is nogal duur. In het project Twomes onderzoekt het lectoraat of zo'n allereerste inventarisatie per woning en huishouden ook datagedreven kan, met digitale hulpmiddelen. Want steeds meer woningen hebben slimme meters, slimme thermostaten en/of cv-ketels verbonden met internet. Door het uitlezen van data verwachten onderzoekers een beeld te krijgen van de belangrijkste warmte-eigenschappen van de woning, waaronder installatie, de instellingen en comfortbehoefte van het huishouden. Dan is het niet nodig om verdere details over de dikte van je muurisolatie, het type glas en dergelijke te achterhalen.

De komende weken gaan Twomes-onderzoekers aan de slag met data uit De Energieproeftuin Berkum. De resultaten kunnen daarna ook goed ingezet worden tijdens de verdere verduurzamingsslag in de wijk Berkum als een van de 19 nieuwe, nationale proeftuinen. In een volgend traject richt Twomes zich naast Berkum op de Zwolse wijk Assendorp.

*Als we de opwarming naar 1,5°C willen terugbrengen moet men zelfs in 2035 al klaar zijn.
*Twomes is een onderzoeksproject in opdracht van Centre of Expertise TechForFuture; samen met BDR Thermea Group, Enpuls, Breman Installatiegroep, Witteveen+Bos, Denk Aan Morgen, 50 Tinten Groen Assendorp en de gemeente Zwolle.