‘Laaggeletterdheid kun je alleen bestrijden door samen op te trekken’

Laaggeletterdheid en armoede zijn niet los van elkaar te zien. Op vrijdag 6 november pleit lector Natascha Notten tijdens de Stadsdialoog ‘Zwolle Armoedevrij!’ voor een gezamenlijke aanpak van het probleem. 

Natascha Notten is lector van het lectoraat De Gezonde Samenleving van Hogeschool Windesheim. Zij onderzoekt onder meer de samenhang tussen armoede en gezondheid, armoede en laaggeletterdheid én manieren om deze problemen aan te pakken. Mensen die Nederlands als eerste taal hebben, vormen de grootste groep in de samenleving die kampen met laaggeletterdheid. In de praktijk blijkt deze groep voor hulpverleners uiterst moeilijk bereikbaar. 

Wat is het verband tussen armoede en geletterdheid? 
‘Armoede heeft een enorme impact op de levens van mensen. Het is een veelkoppig monster dat zijn tentakels uitstrekt naar alle levensterreinen van mensen. In gezinnen waar armoede heerst, is meestal weinig aandacht voor schoolwerk en boeken lezen. Als het oplossen van de dagelijkse financiële problemen je als ouder in beslag neemt, heb je weinig tijd en rust voor andere zaken. Daar hebben ook kinderen in deze gezinnen last van, want lezen is in belangrijke mate iets, wat je als ouder meegeeft aan je kinderen. Door een gebrek aan begeleiding en aandacht thuis, kan lezen voor kinderen iets negatiefs worden, met alle gevolgen van dien. De problematiek van laaggeletterdheid kent vele gradaties en verschijningsvormen en wordt vaak doorgegeven van generatie op generatie. Juist dát mechanisme willen we graag doorbreken. In Zwolle is laaggeletterdheid, net als in de rest van Nederland, een omvangrijk probleem waar we naar mijn idee gezamenlijk tegen moeten optrekken.’

Waarom is een gezamenlijke aanpak zo belangrijk?
‘Omdat laaggeletterdheid zo gekoppeld is aan het armoedevraagstuk, kun je niet volstaan met alleen een focus op educatie of het lezen zelf. Je moet de hele context eromheen, de economische en sociale problematiek, aanpakken. Dus niet alleen investeren in educatie, zoals het organiseren van cursussen, maar je ook manifesteren op het sociale en economische domein. Een van de grote belemmeringen is de onzichtbaarheid. Mensen weten het vaak goed te verbergen en schaamte speelt daarbij meestal een rol.  Ik zou graag zien dat we de omgeving mobiliseren, in concrete zin: de werkvloer, het buurthuis, de sociale wijkteams, etc.’

Welke rol kan het lectoraat Gezonde Samenleving daarbij spelen?   
‘Wij zijn onderzoekers en werken samen met alle betrokkenen aan een manier waarop zo’n gezamenlijke aanpak het beste zou kunnen werken. Daarnaast willen we graag een rol spelen bij het op de kaart zetten van dit probleem, de bewustwording ervan. Op dit moment zie je dat de contouren van de problematiek rond laaggeletterdheid steeds duidelijker worden, maar dat we nog niet precies weten wat wél werkt. Daar is onderzoek voor nodig. Daar hebben we als onderzoekers de inwoners van Zwolle voor nodig, hun verhalen en ervaringen vanuit alle geledingen van de maatschappij. Want co-creatie vinden wij belangrijk, en dat betekent samen met de mensen om wie het gaat uitzoeken wat wel werkt. Daarom is de stadsdialoog een heel mooi podium en toegankelijk voor iedereen die mee wil praten over de bestrijding van laaggeletterdheid en armoede.’     

Welke invloed heeft corona op laaggeletterdheid?
‘Corona maakt het extra moeilijk om mee te doen als je laaggeletterd bent. De problematiek van armoede neemt toe en de economie treft daarbij sommige groepen harder dan andere. De ongelijkheid groeit en in de gezinnen waar armoede en laaggeletterdheid al een rol speelde, groeit de angst en onzekerheid. Ook vermindert corona de mogelijkheden tot sociale communicatie. Mensen sluiten zich letterlijk en figuurlijk op in hun eigen leefwereldje. Daardoor neemt de positieve rol die ‘gidsen’ kunnen spelen af. Met gidsen bedoel ik mensen die een positieve invloed kunnen uitoefenen door contact te leggen, met mensen te spreken, mensen op ideeën te brengen, ze bij de hand te nemen. Dat baart me zorgen en confronteert ons allemaal met de vraag: Wat kunnen we doen? Daarover zal het gaan tijdens de stadsdialoog!’