Een spannende deal: gratis wonen in ruil voor meer leefbaarheid

Enkele studenten van de opleiding Social Work zetten zich de komende jaren in voor de bevordering van leefbaarheid in hun flatgebouw in de Zwolse wijk Holtenbroek in ruil voor gratis wonen. 

Welke ideeën schuilen er achter dit spannende project van woningcorporatie SWZ, Hogeschool Windesheim en Travers, dat kort samengevat neerkomt op gratis wonen in ruil voor meer leefbaarheid? We spraken over het woonexperiment in Holtenbroek met docent Nicole Schouten van de opleiding Social Work en met oud-student van dezelfde opleiding Pieter de Vries, die werkt bij woningcorporatie SWZ. Ook polsten we bij de studenten hoe hun eerste weken verliepen.

Bewoners voelen zich niet prettig
Pieter de Vries omschrijft Holtenbroek als een wijk in transitie. Woningen worden er aan de lopende band gerenoveerd en die grondige fysieke opknapbeurt moet het fundament vormen voor een wijk waar bewoners zich weer prettig en veilig voelen. ‘Het woonproject met de studenten is één van de initiatieven die we als woningcorporatie wilden nemen. De studenten van Social Work bewonen in tweetallen een flat en hoeven geen huur te betalen. In ruil daarvoor stimuleren zij met hun aanwezigheid en activiteiten een prettig leefklimaat in de flats. Bewoners voelen zich daar nu vaak niet prettig en soms zelfs onveilig. Het eigenaarschap is er laag, en vooral in de grote flats is sprake van kleine criminaliteit, redelijk wat psychische problematiek en een vervuilde omgeving.’

Het gaat om presentie
‘De studenten nemen natuurlijk geen veiligheidstaken op zich maar wellicht zorgt hun achtergrond en hun open en frisse blik ervoor, dat mensen weer makkelijker met elkaar in gesprek komen en hun omgeving meer gaan waarderen’, vervolgt Pieter. ‘Het verbeteren van de leefbaarheid is tweeledig. Je hebt de harde kant: de fysieke opknapbeurt en de maatregelen die de veiligheid moeten vergroten, zoals meer politietoezicht. Maar je hebt ook de zachte kant en die is eigenlijk veel belangrijker. Die komt vooral neer op presentie: op een positieve manier aanwezig zijn. Ik denk dat de studenten van Social Work heel geschikt zijn om het anoniem gevoel dat in de flats heerst, aan te pakken.’ 

Verkenning
Nicole Schouten vertelt over de totstandkoming van het project: ‘Het idee leefde al langer bij SWZ en welzijnsorganisatie Travers om studenten van Social Work te betrekken bij een project dat de wijk leefbaarder moest maken. Zodoende werd ik er als docent bij gevraagd. De aandacht voor welzijn is de factor die onze opleiding verbindt met de maatschappij en deze organisaties in het bijzonder. Pieter: ‘Woningcorporaties hebben een lange traditie op het gebied van welzijnsbevordering. Vanuit onze maatschappelijke opdracht proberen we de samenhang tussen bewoners in de wijken te stimuleren, overlast terug te dringen en in te grijpen bij zorgelijke woonsituaties. Maar dat lukt niet van achter een bureau.’ Nicole: ‘Om de haalbaarheid van ons idee te toetsen gingen we eerst op verkenning. Zo liepen we een dag mee in Amsterdam en spraken daar met studenten die aan soortgelijke projecten deelnemen. In die stad bestaat al langer een traditie van experimenteren met gratis wonen voor sociaal voelende studenten, in ruil voor maatschappelijke wederdiensten. De studenten die we spraken organiseerden leuke activiteiten voor kinderen en zorgden voor meer cohesie en groen in de wijk zoals door de aanleg van moestuinen. Zo raakten we gaandeweg steeds meer overtuigd van de waarde van ons plan en gingen we enthousiast aan de slag om het project op te zetten.’ 

Vrijheid van kiezen
Nicole: ‘Ik vind het belangrijk dat studenten zelf kunnen kiezen voor dit experiment en daarom heeft het binnen het curriculum van onze opleiding de status van een stage gekregen. Je moet dit als student alleen doen als het je aantrekt. We streven naar stage-ervaringen die zo echt mogelijk zijn en daar voldoet dit woonexperiment helemaal aan, want het ís echt. Studenten vinden het gratis wonen aantrekkelijk maar dat is niet hun hoofdmotivatie. Ze hebben de wens om iets concreets te doen in de praktijk en daarvan te leren. Ik hoop dat sommige studenten er voor zullen kiezen om ook hun afstudeeropdracht in deze setting uit te voeren zodat ze kunnen bijdragen aan kennis en kwaliteitsverbetering. De begeleiding die ze van drie kanten krijgen, vanuit de opleiding, de woningcorporatie en van René van Travers, is wat dat betreft een aantrekkelijk aspect.’
      
De buurtkamer
Nicole: ‘Het is voor onze studenten belangrijk om na alle media-aandacht en onrust eerst te landen. Vervolgens gaan ze aan de slag met de vraag: Hoe worden we zichtbaar in onze nieuwe omgeving? Ze kunnen gebruik maken van een prominente plek in de flat: de buurtkamer. Dat is een woning die voor alle bewoners toegankelijk is. Pieter: ‘Wij worden door veel bewoners als een grote instantie gezien. Ze hebben meestal met meerdere instanties te maken en staan daar vaak wat wantrouwend tegenover. Studenten zijn vanwege hun rol en leeftijd meer ontwapenend waardoor het contact laagdrempeliger is. Hun eerste ‘opdracht’ is het zorgdragen voor een informatieronde over de aanstaande renovatie. Ik ben heel benieuwd hoe dat zal gaan.’

En hoe kijken de studenten er zelf tegenaan? 

Jessica en Winnie wonen inmiddels een paar weken in de Louis Armstrong-flat in Holtenbroek en zijn nog een beetje aan het bijkomen van alle media-aandacht die hun woonexperiment kreeg. Ze hebben de kamers verdeeld, trekken veel met elkaar op en zetten hun eerste stappen richting bewoners. Winnie: ’We zijn nu vooral bezig met ons vooronderzoek, we verkennen de buurt, observeren en verdiepen ons in de achtergrond en de geschiedenis van onze nieuwe woonomgeving.’

Boze man
Dat de eerste contacten met de bewoners zijn gelegd, voelt goed. Jessica: ‘In feite stonden we direct met 1-0 achter omdat de nadruk in het Stentorartikel sterk op negatieve dingen lag, zoals de chaos die wij in ons huis aantroffen. Daardoor kreeg je als lezer een heel negatief beeld van de buurt. Dat is natuurlijk geen leuke binnenkomer hier en we merkten dat de bewoners een beetje wantrouwig waren. Maar inmiddels hebben we leuke gesprekken gevoerd met allerlei mensen. Winnie: ‘Ik werd door een man die al veertig jaar hier woont, boos aangesproken. Maar toen ik uitlegde wie we zijn en wat we komen doen, draaide hij bij en vertrouwde me bij het afscheid toe dat ik altijd kan langskomen als ik vragen heb over de flat. Heel vriendelijk!’

Coachende rol
Jessica: ‘Na de eerste verkenningen gaan we activiteiten bedenken en uitvoeren. Daar hebben we ook een klein budget voor gekregen. De belangrijkste rol die we de komende jaren vervullen is die van coach. Over een half jaar krijgen we ook een gezin onder onze hoede dat we gaan begeleiden. Bij die coachende rol hoort ook het geven van informatie over onderwerpen die van belang zijn voor de bewoners. Een voorbeeld: over de renovatie die er aankomt. Dat wordt nog wel een klus want zoiets geeft natuurlijk veel overlast. We zijn geen probleemoplossers en dat moeten we wel duidelijk maken. Winnie: ‘Laatst was er een garage ondergelopen en toen werd ik ook direct door iemand aangesproken. O, jullie zijn toch van de woningbouw. Wat dat betreft moeten we wel sterk in onze schoenen staan en de juiste balans vinden tussen ons privéleven en de openbare en coachende rol die we willen vervullen.’ 

Uitdaging 
De grootste uitdaging zien de studenten in het bereiken van alle bewoners. Winnie: ‘De flat is qua samenstelling zeer multicultureel. Er worden vele talen gesproken wat op zichzelf al een uitdaging is. Ik vind de grootste uitdaging de vraag hoe we mensen kunnen bereiken die niet participeren. Hoe kun je hen bereiken? Jessica vult aan: ‘Ook het verloop is best groot en de bewonerssamenstelling kan in korte tijd sterk wisselen. Daar zullen we rekening mee moeten houden. Maar we hebben er in ieder geval heel veel zin in!’

Binnen het project wordt nog gezocht naar een vierde student van Social Work. Heb je interesse? Neem dan contact op met Pieter de Vries van woningcorporatie SWZ via e-mail pdvries@swz.nl(opent in nieuw tabblad)