Gids naar gelijke kansen: lectorale rede Natascha Notten

Natascha Notten wil in haar nieuwe rol als de lector Gezonde Samenleving geen pleisters plakken, maar vooral de échte oorzaken aanpakken van ongelijkheid en de gevolgen ervan voor gezondheid en welzijn. Want, zo verwoordt de lector het op woensdag 3 februari in haar rede: “Alleen als onze focus verschuift naar de oorzaken én de intergenerationele overdracht van kansen, kunnen we preventief gaan werken.” Cijfers over kansenongelijkheid liegen er niet om. En de coronacrisis zal die kloof alleen maar vergroten. Maar de lector laat zich hier niet door ontmoedigen – integendeel – zij wijst vooral op alle kansen die er liggen én op de maakbaarheid van (on)gelijkheid: “Systemen en dus mensen creëren ongelijkheid, dus kunnen we als mensen ook kansen creëren om dit tegen te gaan.”

Kansenongelijkheid is dus een diepgeworteld probleem en de sociaal-economische verschillen tussen mensen kunnen leiden tot een breed palet aan drempels op het gebied van gezondheid en welzijn. Denk aan armoede, aan laaggeletterdheid of gezondheidsachterstanden. “Met de nadruk”, aldus de nieuwe lector, “op kunnen. We komen bijvoorbeeld ook mensen tegen die in armoede zijn opgegroeid, maar die in goede gezondheid leven of die uiteindelijk een eigen huis hebben weten te kopen. Er is dus een verband, maar dit is geen wetmatigheid. En juist díe situaties zijn interessant voor het lectoraat Gezonde Samenleving en voor ons onderzoek. Want daar zitten de aanknopingspunten voor een succesvolle preventie én voor gelijke kansen.”

Generatiespiraal ombuigen
Sociaal-economische verschillen kunnen, maar hoeven dus niet te leiden tot meer ongelijkheid in gezondheid en welzijn. De lector heeft echter wel een verklaring voor het feit dat ongelijkheid zich als rode draad dwars door de geschiedenis heen heeft weten te spinnen – tot op de dag van vandaag, zelfs in een zo welvarend land als het onze: “Ongelijke kansen worden vaak doorgegeven van ouder op kind, van generatie op generatie. Er is dus niet alleen een verband tussen kansen die iemand krijgt en zijn of haar sociaal-economische situatie, maar ook een levenslang generationeel verband. En binnen het lectoraat Gezonde Samenleving van de hogeschool hanteren we deze intergenerationele overdracht als overkoepelend thema voor ons praktijkgericht onderzoek.”

Integrale aanpak met gidsen als sleutelfiguren
Naast de overdraagbaarheid van ongelijkheid, wil het lectoraat de problematiek in samenhang aanpakken. Want armoede, laaggeletterdheid, onderwijsongelijkheid, gezondheidsachterstand en regionale ongelijkheid kun je niet los van elkaar zien. Dus geen pleisters plakken door iets alleen aan de oppervlakte te repareren, maar echt naar de wortels gaan. “Want”, zo geeft Notten als voorbeeld: “Iemand die laaggeletterd is, heeft niet alleen moeite met sollicitaties = minder baankansen, maar kan ook lastig medische brochures lezen = gezondheidsachterstand óf informatie van een leraar begrijpen = belemmering voor onderwijskansen van een kind. Deze cyclus moet je dus gaan doorbreken en voor het maken van een brug tussen omgevingen met meer en minder kansen zijn gidsen cruciaal. Zulke gidsen – denk aan maatjesprojecten, maar ook leraren of praktijkondersteuners bij de huisarts – zijn sleutelfiguren op de weg naar gelijke kansen en spelen een belangrijke rol in de missie van dit lectoraat.”

Gelijke kansen door ongelijke ondersteuning
Met haar onderzoek wil Notten bijdragen aan een samenleving waarin iedereen gelijke kansen heeft als het gaat om welzijn en gezondheid. Want ongelijke kansen leiden niet alleen tot financieel minder rooskleurige plaatjes, maar ook tot beslissingen met een negatieve impact op leefstijlkeuzes en dus gezondheid, sociale participatie en opvoeding. “We willen weten wat wel werkt om kansen te zien en te pakken en halen vraagstukken en verhalen op uit de samenleving – uit die situaties waar de kansen niet voor het oprapen liggen – om zo aan te sluiten bij behoeftes van de doelgroep”, aldus de lector. “Een van mijn eerste initiatieven was dan ook om op de fiets te springen en het dichtstbijzijnde buurthuis te bezoeken. Alleen zo weet je wat mensen nodig hebben en welke ondersteuning – noem het ongelijke ondersteuning voor het creëren van gelijke kansen – je hun kunt bieden.”

Over de lector
Dr. Natascha Notten is sinds 2020 verbonden aan hogeschool Windesheim als de lector Gezonde Samenleving. Haar expertise ligt op het vlak van sociale ongelijkheid en intergenerationele overdracht van (on)gelijke kansen. Notten studeerde onder meer sociologie aan de Radboud Universiteit en ze promoveerde hier in 2011. Zij heeft gewerkt als postdoc bij de Universiteit van Amsterdam, als universitair docent bij de Radboud Universiteit en als strateeg demografie bij gemeente Berkelland. Ook is zij eigenaar van onderzoeks- en adviesbureau Gelijkschap.