KEUS

De participatiewet wordt de komende jaren herzien. Hierdoor gaat de wet beter aansluiten bij de leefwereld van mensen en meer uit van vertrouwen, eenvoud en de menselijke maat. KEUS onderzoekt hoe ervaringsdeskundigheid hierbij kan helpen. 

• Lectoraat: Klantenperspectief in ondersteuning en zorg
• Betrokken onderzoekers: Lieke Helmes(opent in nieuw tabblad), Petra Josso-Loureiro(opent in nieuw tabblad)
• Partners: European Anti Poverty Network Nederland (EAPN Nederland), Sterk uit Armoede, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
• Opdrachtgever: EAPN Nederland

Participatiewet in balans

De Participatiewet wordt de komende jaren herzien, door middel van het programma Participatiewet In Balans. Ervaringen van bijstandsgerechtigden, uitvoerend professionals en verschillende publicaties en onderzoeken laten namelijk zien dat de huidige wet uit balans is. Hij is te complex, legt een te sterke nadruk op rechtmatigheid en uitstroom naar werk en bereikt niet in alle opzichten de gestelde doelen. Mensen geven aan zich niet goed ondersteund te voelen.

De beweging richting vertrouwen, eenvoud en menselijke maat moet beter worden verankerd in de Participatiewet. Wetgeving moet als uitgangspunt de leefwereld van mensen nemen en niet de realiteit van het systeem.

Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid voert het programma Participatiewet in Balans samen met gemeenten, bijstandsgerechtigden en professionals in het sociaal domein uit (waaronder EAPN Nederland).

De Participatiewet in Balans bestaat uit drie sporen:

• Spoor 1 betreft een wetsvoorstel met daarin een samenhangend pakket aan maatregelen waarmee de regering een eerste, stevige stap wil zetten naar een uitvoering van de Participatiewet waarbinnen vertrouwen en de menselijke maat kernwaarden zijn. De beoogde datum van inwerkingtreding is 1 januari 2025. 
• In spoor 2 wordt fundamenteler gekeken naar de doelen en uitgangspunten van de wet en de wijze waarop de wet vanaf de basis opnieuw kan worden opgebouwd: de herziening van de Participatiewet. 
• Spoor 3 dat initiatieven omvat om vakkundigheid van professionals in de uitvoering te versterken en de uitvoering te ondersteunen, zodat zij straks voldoende handvatten hebben om volgens de bedoeling van de nieuwe wetgeving te werken en beweging richting vertrouwen, eenvoud en menselijke maat te ondersteunen.

Het project KEUS valt binnen spoor 3. KEUS staat voor Kennen - Ervaren - Uitproberen - Starten. Door te onderzoeken hoe ervaringsdeskundigheid effectief te borgen in de gemeentelijke uitvoering van de Participatiewet kan er bewogen worden richting vertrouwen, eenvoud en de menselijke maat.

Samen leren

Drie groepen bestaande uit drie gemeenten en uitvoeringsorganisaties vormen een lerend netwerk. Vanuit elke gemeente is er een beleidsmedewerker, een uitvoerder en een ervaringsdeskundige aanwezig. Vanuit EAPN of Sterk uit Armoede is er een extra ervaringsdeskundige aanwezig, zodat de leefwereld van de doelgroep voldoende vertegenwoordigd is.

We onderzochten met elkaar: ‘Hoe kan ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid effectief geborgd worden in de gemeentelijke uitvoering van de participatiewet?’. Daarin deden we vijf kerninzichten op:

• Drie essentiële processtappen om draagvlak te creëren in de organisatie voor het inzetten van ervaringskennis en –deskundigheid
• Vier processtappen voor het positioneren van een ervaringsdeskundige
• Drie kernwaarden die een goede cultuur en samenwerking tussen beleidsmedewerkers, uitvoerders en ervaringsdeskundigen ondersteunen
• Bewustzijn over aanwezige ervaringskennis bij (eigen) medewerkers
• Inzet van ervaringsdeskundige(n) bij het vergroten van inwonersparticipatie

Lees in de factsheet meer over deze vijf kerninzichten.

Wat zeggen deelnemers over het actieleren?

Beleidsmedewerkers: “Neem en geef ruimte voor de omslag” en “Ik besef dat ik een voorbeeldfunctie heb of kan zijn naar anderen door eigen ervaringen te delen, en daardoor ruimte te bieden voor ervaringsdeskundigen".
Ervaringsdeskundigen: “Geef moed en zet negatieve ervaringen om in kracht” en “Het is belangrijk om niet alleen te staan als ervaringsdeskundige: samenwerken en sparren zorgen voor collectieve ervaringskennis in de organisatie”.
Uitvoerders: “Conflicten en ander denken zijn nodig, maar vragen tijd” en “Er lijkt meer respect en vriendelijkheid aanwezig te zijn, nu er eigen ervaringen gedeeld zijn".

Leernetwerk Ervaringskennis en Ervaringsdeskundigheid in de Participatiewet 

Sluit je aan bij de onderstaande actieleerbijeenkomsten XXL om ervaringen en goede voorbeelden uit te wisselen, samen te leren en te groeien. Meld je aan via Lieke Helmes(opent in nieuw tabblad). De data zijn:

• Noord-Nederland: 25 september 2025
• Midden-Nederland: 19 november 2025
• Zuid-Nederland: 5 februari 2026

Het doel? Een sterk leernetwerk vormen dat ervaringskennis en -deskundigheid effectief inzet in de Participatiewet. Hoewel de inzet van ervaringsdeskundigen in de zorg al gebruikelijk is, vraagt het werken binnen gemeenten en uitvoeringsorganisaties om een nieuwe blik op positionering en waardering.

Meer weten? 

Neem contact op met Lieke Helmes(opent in nieuw tabblad), onderzoeker. 

Interessante links

• EAPN Nederland(opent in nieuw tabblad)
• Project KEUS, de podcast(opent in nieuw tabblad)