Nieuws dat werkt: regionale dagbladen bouwen aan constructieve journalistiek

Natuurrampen, oorlogen en conflicten. Soms is het moeilijk om niet moedeloos te worden van het nieuws. Om die reden kiezen steeds meer mensen ervoor zich helemaal af te sluiten voor het nieuws. Daarom onderzocht het lectoraat Waardenvolle Journalistiek of de Stentor, Tubantia en het Dagblad van het Noorden hun nieuws constructiever maken: met oplossingen, hoop en concrete actiepunten. ‘Nieuws kan meer dan alleen informeren – het kan ook inspireren en aanzetten tot actie,’ aldus onderzoeker Tineke Prins.

Lezers haken af bij nieuws waar alleen ellende centraal staan. Tegelijkertijd zijn geïnformeerde burgers essentieel voor een goed functionerende samenleving. Daarom onderzochten Tineke Prins en Rolien Duiven of constructieve journalistiek een alternatief kan bieden – journalistiek die oplossingen aandraagt, perspectief biedt en de lezer centraal stelt.

De drie P’s van constructieve journalistiek

Tineke en Rolien hanteren drie belangrijke uitgangspunten voor een publiekgerichte, constructieve benadering, ook wel de 3 P’s van het lectoraat. ‘Met constructieve journalistiek begin je met perspectief,’ aldus Tineke. ‘Een verhaal kan verder gaan dan het benoemen van een probleem; het moet laten zien welke stap de lezer zélf kan zetten en moet toekomstperspectief bieden.’ Collega-onderzoeker Rolien vult aan: ‘Daarnaast heb je verschillende perspectieven nodig – van burgers tot beleidsmakers – zodat het verhaal niet eenzijdig wordt.’ De derde pijler is publieksgerichtheid. ‘Als een artikel niet te volgen is vanwege bijvoorbeeld jargon of niet aansluit bij wat het publiek wil weten, mist het zijn doel,’ zegt Rolien.

Tien jaar regiokranten onder de loep

Waar redacties zelf meestal clicks en uitleescijfers meten van de lezer, heeft het lectoraat constructieve elementen geturfd in artikelen. ‘Daarbij hebben we gekeken naar regionale kranten: de Stentor, Tubantia en Dagblad van het Noorden. In totaal codeerden onderzoekers 360 artikelen die tussen 2012 en 2022 op pagina drie van de regiokaternen verschenen – altijd dezelfde plek, zodat de titels goed vergelijkbaar bleven. De uitkomst is bemoedigend. ‘De diversiteit aan bronnen neemt toe en ook de toekomstgerichtheid in artikelen groeit. Alleen een handelingsperspectief bleef achter, dat is ook moeilijker om in elk artikel te verwerken,’ aldus Rolien. ‘Soms leent een artikel zich er ook niet voor. Een artikel over een brand in Zwolle-Zuid bijvoorbeeld, bevat meestal niet een oplossing of toekomstperspectief. Zo’n artikel vraagt wat anders dan een verhaal over klimaatverandering. Maar waar het kan, heeft een handelingsperspectief toevoegen impact.’

Wat betekent dit voor de journalistiek?

Waar redacties dus meten wat een lezer doet, focust het lectoraat op wat nieuws met een lezer doet. ‘Constructieve journalistiek, zo blijkt uit meerdere onderzoeken, vergroot juist gevoelens van hoop en laat lezers beter geïnformeerd achter,’ ziet Tineke. ‘En dat is niet alleen goed voor de lezers, maar ook voor kranten zelf. Want die trekken daarmee meer mensen.’

Nieuwe vragen, nieuwe stappen

De onderzoekers van het lectoraat Waardenvolle Journalistiek zijn langsgegaan bij de drie kranten om hun bevindingen te delen. ‘Ze herkenden zich in onze data én ze zagen meteen kansen voor vervolgonderzoek,’ zegt Tineke. De redacties willen weten hoe hun online stukken scoren en of de stijgende lijn zich na 2022 heeft voortgezet. ‘Dat lijkt ons een heel interessant volgend onderwerp om ons op te storten,’ zegt Rolien. ‘Hoe meer inzichten we delen, hoe bewuster kranten hiermee omgaan en hoe beter het nieuws ervan wordt.’