Van 200 kapotte ramen naar twee dankzij positief schoolklimaat

Kapotte ramen, rennende kinderen en leraren die het niet meer weten. Joke Kamstra van het Expertisecentrum PBS helpt scholen om met behulp van een positieve benadering te werken aan een veilig schoolklimaat. In 2022 werd zij benaderd om aan de slag te gaan bij een school in Hoogeveen die kampte met grote uitdagingen. En met succes. De school ging van 200 kapotte ramen in dat jaar naar een veilige omgeving waar rust heerst. 

Voorbeelden van Pedagogische basis in de school (PBS)

PBS is een gestructureerde aanpak die helpt om een veilig klimaat in de school te bereiken. Deze positieve gedragsaanpak draait om gedragsverwachtingen, routines en het duurzaam aanleren van gedrag. De praktijkvoorbeelden zijn inspirerend en eenvoudig. Bijvoorbeeld, een gymleraar die met genummerde bankjes en een Donald Duck rust en structuur creëert in de kleedkamer voorafgaand aan de gymles. Of een juf die met oranje ‘schakelkaarten’ kinderen leert hoe ze vloeiend van de ene les naar de andere overgaan. Joke Kamstra is onderzoeker bij het Expertisecentrum PBS en legt uit: “Soms lijkt het te simpel voor woorden, maar het begint met iets kleins dat ze samen bedenken met het PBS-team van de school. Het werkt vervolgens omdat het routine wordt.” 

Duurzaam veranderen begint met gedeeld eigenaarschap

In 2022 werd Joke benaderd door Gespecialiseerd Onderwijs Hoogeveen. Ze begon met luisteren, observeren en samenwerken. Joke: “Ik ben daar op het hoogtepunt van de storm komen kijken. We maakten een plan op basis van ontmoeting, met altijd als uitgangspunt: we doen het samen. PBS is geen trucje, maar een raamwerk dat werkt als je het eigen maakt. Elke school heeft zijn eigen puzzel. Wij helpen ze die te leggen. Zo ontstaat eigenaarschap en blijft de verandering behouden, zelfs bij personeelswisselingen.” Daar ligt het tweede belangrijke aspect van PBS: het duurzaam aanleren van gedrag. Joke: “De school heeft nu ook een heus kids team. Zij zetten acties op voor schonere toiletten, inclusief inspecties op basis van zelfbedachte criteria. Kinderen willen het ook fijn hebben, net als de leerkrachten. En PBS helpt hen om die omgeving samen te organiseren.” 

Tekst gaat verder na onderstaande afbeelding

Onderzoek en onderwijs versterken elkaar

Leraren realiseren zich ook dat ze zich verder ontwikkelen en direct meehelpen aan het succes van PBS op deze school. Voorheen was er nog geen routine om dat te delen, maar sinds dit jaar wel. Joke: “Het schooltraject is in 2024 afgerond en de PBS-coaches zijn in het voorjaar van 2025 officieel afgezwaaid. Terugkijkend zie je dat de kinderen niet zijn veranderd, maar de leraren wel. De schouders van leraren zijn nu ontspannen en er heerst rust. En dat is het verschil. Inmiddels is de school in Hoogeveen een erkende expertschool. Daarmee inspireren ze ook andere scholen in Nederland. Deze school heeft haar pedagogische basis opnieuw uitgevonden.”