Natuur en dementie

In dit onderzoek is samen met thuiswonende mensen met dementie, hun naasten en professionals de betekenis van natuur verkend en zijn praktische hulpmiddelen én tips ontwikkeld om de toegang tot natuur te vergroten en het gebruik ervan te stimuleren.

• Lectoraat: Goed Leven met Dementie
• Betrokken onderzoekers: Geraldine Visser (senior onderzoeker), Simone de Bruin (lector), Femke van der Vlist (studentonderzoeker), Femke Slegten (studentonderzoeker)
• Partners: Zorgdat en Odensehuis Harderwijk 

Betekenis van natuur

Onderzoek toont aan dat natuur een positieve invloed heeft op de kwaliteit van leven van mensen met dementie. Er is echter vooral onderzoek gedaan in de zorgcontext van dagbesteding en verpleeghuiszorg (bijv. tuinen bij verpleeghuizen en zorgboerderijen) en vooral onder naasten en professionals.

Het doel van dit onderzoek is met thuiswonende mensen met dementie zelf te verkennen wat de betekenis van natuur is voor en hoe dit bijdraagt aan goed leven met dementie. Daarnaast willen we nagaan hoe professionals en naasten de toegang tot natuur kunnen verbeteren voor mensen met dementie.Doel van het ontwerpgericht onderzoek was om inzicht te krijgen in de betekenis van natuur voor thuiswonende mensen met dementie, de barrières die zij en hun naasten ervaren, om te verkennen hoe deze barrières weggenomen kunnen worden en welke kennis, vaardigheden en competenties professionals daarbij nodig hebben.

Uitvoering

In cocreatie met mensen met dementie, naasten en professionals zijn we op verschillende creatieve manieren gaan verkennen wat de betekenis is van natuur voor thuiswonende mensen met dementie èn hoe we de toegang tot natuur kunnen vergroten. Zo hebben we wandelinterviews met mensen met dementie gedaan, meerdere focusgroepen, de fotostemmethode en creatieve maaksessies, waarbij we fotogesprekskaarten over de betekenis van natuur hebben ontwikkeld met afbeeldingen van de natuur die gaan over de acht categorieën uit de Wensboom persoonsgerichte natuuractiviteiten (Hendriks e.a., 2016; Haarbosch e.a., 2018). Deze hebben we ingezet tijdens focusgroepen en een Alzheimer café. Daarnaast hebben we professionals, mantelzorgers en een vrijwilliger geïnterviewd over hun kennis en ervaringen met de betekenis van en toegang tot de natuur. 

Tekst gaat verder onder de foto

Barrières 

Uit ons onderzoek komt naar voren dat mensen met dementie zelf aangeven dat natuur veel voor hen betekent: rust, ontspanning, vrijheid, plezier, gevoel van betekenis te zijn, verbinding, gezondheid en beweging en sociaal contact. Maar ze ervaren daarbij diverse barrières in de toegang tot natuur. Naast de hierboven genoemde barrières zijn dat onder andere angst voor het kwijtraken van de weg, weersomstandigheden, zorgen van naasten.

Ook naasten ervaren barrières. Zij vinden het spannend als de mensen met dementie voor wie zij zorgen alleen op pad gaan. Ze zijn bang dat ze dan vallen of de weg kwijt raken. De Dementiemonitor 2024 laat zien dat dit geldt voor twee derde van de naasten (Van der Heide e.a., 2025). En naasten hebben niet altijd de mogelijkheden om de natuur in te gaan, omdat ze veel verantwoordelijkheden hebben. Professionals geven aan dat ze kennis ontberen over de impact van natuur en de vaardigheden hoe ze hier met mensen met dementie mee aan de slag kunnen.

Producten

•    Fotogesprekskaartenset: Betekenis van natuur voor mensen met dementie. Met een uitbreidingsset over barrières in de toegang tot natuur.
•    Set wandelgesprekskaarten: ga tijdens wandelingen met elkaar in gesprek over de betekenis van natuur, het stimuleren van de verschillende zintuigen én het ophalen van herinneringen aan de natuur. Met een handleiding hoe je deze kaarten kunt gebruiken.
•    Natuurinspiratiegids (in ontwikkeling): gemaakt door en voor mensen met dementie, naasten en professionals. Het doel van deze gids om mensen met dementie, naasten en professionals te inspireren om meer gebruik te maken van de natuur (zowel buitens- als binnenshuis) en om handreikingen te bieden om makkelijker toegang te krijgen tot de natuur.

Meer weten? 

Neem contact op met: Geraldine Visser 
E-mail: g.visser@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)