‘Ik dacht: een pelgrimstocht als afsluiting, wat zou dat mooi zijn’

Esther Sipma, docent aan de Ad Sociaal Werk, zette een moment van verlichting tijdens een vakantie om in een concreet idee: een pelgrimage voor studenten. Het idee werd werkelijkheid en ze kreeg erkenning in de vorm van een Green Performer-certificaat*. De bezinningsroute die ze ontwierp sluit aan op de Windesheimvisie op een duurzame campus. Mentale duurzaamheid in dit geval, gericht op het welzijn van studenten. 

In een notendop: wie ben je?

‘Ik ben Esther Sipma, docent bij de Ad-opleiding Sociaal Werk en ik woon in Zwolle. Ik ben geboren in Diepenheim, een klein dorpje in Twente en heb een zoon van veertien. Met mijn geboortestreek voel ik me nog steeds sterk verbonden. Als ik me even wil opladen dan pak ik de auto naar mijn moeder. Even terug naar mijn roots.’ 

Hoe kwam je op het idee voor een pelgrimstocht?

‘Drie jaar geleden maakte ik op vakantie een tussenstop in Keulen en bezocht daar de Dom. Ik liep die prachtige immense kerk in en dat was een aparte ervaring. Ondanks de drukte, er waren best veel mensen om me heen, kreeg ik door de plek een bepaalde rust over me. Ik ervoer een stilte in mezelf. Die stilte-ervaring zette me aan het denken en mijn gedachten gingen uit naar onze studenten. Ze leven niet alleen in een snelle tijd, maar zitten ook op een opleiding die heel snel voorbij is. In het tweede jaar is het einde al weer snel in zicht. Wanneer hebben jongeren nog een moment van bezinning, vroeg ik me af. Krijgen zij nog voldoende kansen om rust te ervaren? Elk moment is er iets te beleven en de smartphone is altijd in de buurt. Hoe mooi zou het zijn, dacht ik, als we met onze studenten, aan het einde van hun opleiding, een kleine pelgrimstocht maken. Weg uit het klaslokaal, weg van de laptop, lekker naar buiten om andere oefeningen te doen en stil te staan bij de vraag: wat heb ik eigenlijk allemaal gedaan.’

Hoe ging het verder?

‘Mijn leidinggevende zei: prima kom maar met een voorstel. Toen ben ik verder gaan denken. Het leek me waardevol om in de introweek van het allerlaatste semester, een moment in te lassen voor een kleine pelgrimstocht. Als plek kwam koos ik Dalfsen, want daar heb je een prachtige omgeving om te wandelen. Samen met een collega maakte ik een route van zes kilometer en liet die beginnen en eindigen bij het station van Dalfsen. En zo werd het idee werkelijkheid. De pelgrimstocht is nu een keuzeonderdeel van het laatste semester dat onze studenten volgen en is voor iedereen toegankelijk. De pelgrimage duurt een dagdeel en voor de duidelijkheid: ze heeft geen religieus karakter.’ 

Wat gebeurt er tijdens zo’n wandeltocht?

‘We wandelen in groepjes en doen onderweg aan de hand van een inspiratiedocument oefeningen. Er komen onderwerpen aan bod die je kunt vergelijken met mindfulness. Op een stille plek doe je je ogen dicht en dan sta je daar in de natuur en zetten we onze zintuigen aan. We staan stil en vragen ons af: wat voel je, wat ruik je, wat hoor je, zonder er direct betekenis aan te geven. Het gaat op dat moment om het ervaren. Zo’n oefening is een overgangsmoment van de drukte naar vertraging.’

Is dat het doel, vertragen?

‘Ja, stilstaan bij wat je op het moment ervaart. Vertragen, luisteren, voelen en ervaren.  Bij sociaal werk moet je je soms kwetsbaar opstellen en kom je als student op stages in bepaalde situaties jezelf wel eens tegen. Het is goed om daarover te kunnen praten. Ik merk dat als we tijdens de wandeling de oefeningen doen, je andere gesprekken krijgt dan op school. Studenten openen zich en vertellen meer. Het is vertrouwelijker.’

En de studenten, hoe ervaren zij het?

‘Tot nu toe heb ik nog niet één student gehad die het niks vond. Er was een jongen, hij kwam duidelijk uit de stad, die klaagde dat hij over allemaal boerenweggetjes had moeten rijden om in Dalfsen te komen. Zelfs hij kwam achteraf naar me toe: Wat was het mooi en rustig, ik heb genoten! Dus de reacties zijn heel goed. 

Laten we nog even wat verder lopen dan komen we bij dat watertje, die plek sluit mooi aan bij een van de opdrachten. Die opdracht luidt: Je komt straks bij een bosbeek. Je hoort het water stromen. Alles gaat in een flow. Wanneer ervaar jij een soortgelijke flow? Dat je het gevoel hebt dat de tijd stil staat. Dat je zo lekker bezig bent dat de tijd niet lijkt te bestaan. En wat betekent dat? Vaak vertellen ze over een hobby of iets wat ze met vrienden doen en komen uit bij wat hun passie is.’

Het is een uitnodiging tot zelfonderzoek?

‘Ja, precies.’

En waar raakt de pelgrimage de opleiding?

‘Ik wil graag, voor ze de wijde wereld ingaan, dat moment van overgang markeren, de overgang van student naar professional. In de afstudeerfase worden studenten uitgedaagd om te vertellen wat voor soort professional ze straks zijn. Daaraan koppelen we dit verhaal. Wat breng jij straks mee naar het werkveld? Wat zijn jouw talenten, wat voeg jij toe? Deze tocht is een bescheiden aanzet om daarover na te denken. De afstudeerfase is een drukke tijd waarin ze het een na het ander af moeten ronden. Daarbij zijn ze dan zo gefocust op het eindpunt, dat ze bijna vergeten waarom ze het doen. Daarom wilde ik dit graag toevoegen.’

Wat betekent het certificaat Green performer voor jou? En sluit jouw pelgrimage aan bij het duurzaamheidsstreven van Windesheim?

‘Jazeker, maar dan wel gekoppeld aan innerlijke doelen, ofwel de duurzaamheid van jezelf. Als je jezelf goed kent, dan weet je ook beter waar straks in het werkveld je grenzen liggen, wanneer je moet stoppen of vertragen. Ik vond het heel bijzonder om het certificaat in ontvangst te mogen nemen en het heeft me zeker geholpen. En ik zou het mooi vinden dat straks ook andere opleidingen zeggen: dit willen we ook met onze studenten doen.’  

Wat is jouw hoop voor de toekomst?

‘Dat we niet alleen in de lokalen les blijven geven, maar ook meer naar buiten gaan. Dat doet iets met je brein, je krijgt andere indrukken en je gaat anders leren. Door meer te bewegen in de buitenlucht blijf je gezonder. Ik zou het mooi vinden als we daar meer naar gaan kijken. Even met z’n allen een rondje lopen, achter de beeldschermen vandaan. Het is goed om te wijzen op de mogelijkheid dat het anders kan. En als je wandelt kun je ook makkelijker praten over onderwerpen waar je anders je mond over houdt. Ik had twee studenten die al anderhalf jaar bij elkaar in de klas zaten en die tijdens een pelgrimage een oefening moesten doen over kwetsbaarheid. Achteraf vertelde de studente over haar medestudent: ik had in anderhalf jaar nog nooit met hem gepraat en nu vertelde hij zo veel en daardoor raakte ik zelf ook niet uitgepraat. Dat kwam omdat we buiten liepen en ik me rustig voelde. Dat vond ik heel mooi, zo’n setting hadden we op school nooit kunnen creëren.’

Ga je ooit zelf op pelgrimstocht?

‘Ja, ik wil heel graag nog een echte pelgrimstocht lopen. Compostella lijkt me leuk maar ik zou eerder kiezen voor een alternatieve route. Misschien naar Schotland, door de Schotse Hooglanden. Ik wil ook niet te lang wachten want ik heb al enkele malen in mijn naaste omgeving meegemaakt dat het ook zomaar ineens afgelopen kan zijn. Misschien maak ik er een vijfdaagse tocht van, die ik af en toe tussendoor ga doen. De plannen zijn er!’

* Windesheim heeft het zogenoemde Green Ambassador Programma waarbinnen duurzame initiatieven van studenten en collega’s kunnen worden voorgedragen voor een certificaat voor green dreamer, performer of ambassador. Doel is het stimuleren van onderlinge samenwerking of om juist een inspiratie te zijn voor medewerkers en studenten die zoeken naar een duurzamere aanpak van hun werk en of studie.

Lees ook in deze serie: Van versteende binnenplaats tot levende natuurtuin