Professioneel handelen van leraren en lerarenopleiders

Dit thema gaat over de handelende leraar en lerarenopleider in de dagelijkse praktijk van les, de school en opleiding - in de context van primair-, voortgezet en beroepsonderwijs. Leraren en opleiders zijn de spil in het web dat onderwijs heet en dragen door hun professioneel handelen direct bij aan de kwaliteit van leren van lerenden.

Introductie 

Onderwijs verzorgen en leerprocessen begeleiden zijn te zien als doelgerichte activiteiten waarin leraren en lerarenopleiders voortdurend handelen in complexe situaties. Zij zijn niet slechts uitvoerders van lesplannen of curricula, maar handelende actoren die het onderwijs vormgeven, richting geven en bijsturen. Professioneel handelen vraagt daarom om een groot vermogen tot stuurkracht: de vaardigheden om kennis, vaardigheden, competenties, reflectie en relationele sensitiviteit te combineren. In het beroepsonderwijs komt daar nog iets bij: het vermogen verbinding te behouden met het beroepsveld waarvoor wordt opgeleid. Juist deze vermogens maken het verschil in de kwaliteit van onderwijs en in de ontwikkeling van leerlingen en studenten.

Aanleiding

De kwaliteit van het onderwijs staat op allerlei manieren onder druk, bijvoorbeeld door tekorten aan leraren, toegenomen diversiteit in klassen en hoge maatschappelijke verwachtingen. Specifiek voor beroepsonderwijs vormen snelle veranderingen in beroepsvelden een continue kwaliteitsuitdaging. Juist daarom is dit thema urgent. Professioneel handelen van leraren en lerarenopleiders is juist daarom belangrijk, omdat onderwijs dé manier is om de democratie te borgen, sociale samenhang te versterken en bij te dragen aan de levensvervulling en het welzijn van lerenden.

Doel en aanpak

Binnen dit thema wordt op uiteenlopende manieren onderzoek gedaan. Traditionele methoden zoals vragenlijsten, casusanalyses en interviews worden ingezet om patronen en ervaringen zichtbaar te maken. Daarnaast worden ook innovatieve onderzoeksvormen gebruikt, bijvoorbeeld participatief actieonderzoek en creatieve methodieken die recht doen aan de complexiteit en diversiteit van de onderwijspraktijk. Zo ontstaat een rijk en gelaagd beeld dat bijdraagt aan beter begrip én verbetering van professioneel handelen.

Onderzoeksprojecten

• Hart van Educatie
• Samen Vernieuwend opleiden: Vernieuwende initiatieven voor de opleiding van leraren (NRO)
• Vooronderzoek Help waar is mijn vak! Professionele identiteit technische docenten (Tech Your Future)
• Vervolgonderzoek Help waar is mijn vak! Ontwikkeling van professionele identiteit technische docenten (Tech Your Future)
• Aantrekkelijke werkomgevingen voor technische vakdocenten (Tech Your Future)
• PhD onderzoek Tineke Kingma, Teaching behavior in the context of honors education in higher education (NRO; afgerond 2025)
• PhD onderzoek Bruno Oldeboom, Het concept van klassenmanagement in Nederlandse lerarenopleidingen: Meer samenhang en concreetheid nodig (afgerond 2024)
• Onderwijs voor Systeemdenken (NRO Comenius Senior Fellow)
• Beroepsonderwijs in context

Publicaties

• Kingma, T., Smits, A., Heijne-Penninga, M., Jaarsma, D., & Voogt, J. (2024). Similarities and differences in teaching behavior for honors and regular bachelor’s education. Journal of the European Honors Council, 7(1).
• Kingma, T., Smits, A., Jaarsma, D., & Voogt, J. (2024). What need-supportive and need-thwarting teaching behaviors do university teachers use in their honors classes? An observational study. International Journal of Educational Research Open, 6, 100331.
• Snoek, M., Crasborn, F., & Oldeboom, B. (2024). Balanceren tussen Courage en Care. Tijdschrift voor Lerarenopleiders, 45(2), 2024, 183-201.  · Oldeboom, B. (2024). Het concept van klassenmanagement in Nederlandse lerarenopleidingen: Meer samenhang en concreetheid nodig. [dissertatie]. Open Universiteit.  
• Oldeboom, B. (2024). InFo-TED Academy Kick off. [webinar voor InFo-Ted, International Forum for Teacher Educator Development].  
• Meij, E., Smits, A., & Meeter, M. (2022). How and why learning theories are taught in current Dutch teacher education programs. Identifying a gap between paradigm and reality in teacher education. Teaching and Teacher Education, 109, 103537.  
• Veltman, M. E., Van Keulen, J., & Voogt, J. M. (2022). Teacher strategies that foster students’ boundary-crossing expertise when addressing problems with wicked tendencies. Journal of Vocational Education & Training, 76(4), 963–990.  
• Schruijer, S., Snoeren, M., Veltman, M., Woudstra, L., & Grobbe, F. (2022) Hoofdstuk 4: Dynamiek en begeleiding van Learing Communities, in .. Schipper, T., Vos, M., & Wallner, C. (Eds.). (2022). Landelijk position paper Learning Communities (in opdracht van NWO). Zwolle: Hogeschool Windesheim.  
• Oldeboom, B. (2020). Klassenmanagement en groepsdynamiek. Jeugd in School en Wereld. [JSW]. 10. 33-37.
• Pol, A-M. & Greven, M. (2023, November 22-24). The complexity of the context and guidance in vocational education. [poster presentation]. EAPRIL conference “One for all, all for one: Building bridges by working together”, Belfast, Ireland. 
• Pol, A-M., Greven, M, & de Kimpe, F. (2025, Septembre 9-12). The influence of teacher reference with a diverse student population. [workshop]. ECER conference 2025 “Charting the Way Forward: Education, Research, Potentials and Perspectives”, Belgrade, Serbia.

Meer weten? 

Neem contact op met: Bruno Oldeboom, onderzoeker.
E-mail: b.oldeboom@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Voor beroepsonderwijs neem contact op met Herma Jonker (h.jonker@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)) of Anne-Margreet Pol (a.m.pol@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad))

h.jonker@windesheim.nl / a.m.pol@windesheim.nl