"Er is wel hoop" - Anneke Smits en Erna van Koeven over de Staat van het onderwijs 2024

Dit is een blog geschreven door lector Anneke Smits en onderzoeker Erna van Koeven van het lectoraat Onderwijsinnovatie en ICT. Ze reageren op de Staat van het Onderwijs 2014.

De staat van het onderwijs: er is wel hoop

Basisvaardigheden niet voldoende

Op 17 april verscheen de nieuwe Staat van het Onderwijs(opent in nieuw tabblad) waarin duidelijk werd dat steeds meer leerlingen de basisvaardigheden taal, rekenen en burgerschap niet beheersen. Als we ons even op taal concentreren, is vooral het begrijpen van teksten een groot probleem voor leerlingen. Net als na het verschijnen van de -eveneens tegenvallende- PISA-resultaten(opent in nieuw tabblad) in december 2023- buitelen de media over elkaar heen om te vertellen hoe het komt dat het niet goed gaat en hoe het anders moet. Iedereen is tenslotte deskundige als het op onderwijs aankomt.  

Moedeloos

Moedeloos makend, al die rapporten, artikelen en talkshowgasten, moedeloos makend voor de vele leraren die iedere dag keihard werken om leerlingen te leren wat ze zouden moeten leren. Natuurlijk is er veel aan de hand. Dat ziet iedereen die regelmatig in het onderwijs komt, maar het is veel te gemakkelijk om de bal telkens weer bij leraren te leggen. De oorzaken zijn complexer en die kennen we inmiddels heel goed: een te grote gerichtheid op toetsing en examinering, tekortschietende methodes met te simpele en te korte teksten en te weinig uitdagende opdrachten, onvoldoende integratie tussen taal en inhouden van andere vakken omdat dat in die methodes nu eenmaal niet wordt aangeboden, te weinig tijd voor het lezen van boeken door een overvol programma, tijdverlies door veel didactieken die er niet toe doen, zoals het werken in werkboekjes en het oefenen met oefensoftware, het lerarentekort, de pabo die nog altijd zit met een verouderde kennisbasis, veel te machtige uitgevers en bestuurders die de problemen telkens weer bagatelliseren. En een onmachtige overheid die niet kan of wil ingrijpen.

Hoop

Er is gelukkig ook goed nieuws. Het is niet alleen Alan Turingschool In Amsterdam die het tij heeft weten te keren. We kennen heel veel scholen die alles op alles zetten om hun onderwijs te verbeteren, zoals de Bron uit Hengelo, de Morgenster uit Wierden en het Stroomdal in Zuidlaren. Dit vergde van hen in de eerste plaats om heel veel dingen niet meer te doen (lees onze blog(opent in nieuw tabblad) daarover). Sindsdien lezen zij elke dag voor uit rijke boeken bij de inhouden van wereldoriëntatievakken die in langer durende thema’s worden aangeboden. Ze streven naar 20 voorleesboeken per jaar. Hun leerlingen lezen ook elke dag zelf in prachtige zelfgekozen kinderboeken, 25 boeken per jaar. En samen met hen lezen ze veel rijke teksten bij geschiedenis en aardrijkskunde. Iedere dag denken, praten en schrijven leerlingen over die thema’s, die boeken en die teksten. En dan niet in methode-werkboeken, maar in gewone schriftjes (Zie: Focus op begrip(opent in nieuw tabblad)). Stichting Lezen heeft het initiatief genomen om samen met Education Lab en het lectoraat Onderwijsinnovatie & ICT van Windesheim onderzoek te gaan doen naar deze aanpak in combinatie met de Bibliotheek op school op 100 scholen. Het programma gaat de Bibliotheek op School plus(opent in nieuw tabblad) heten.

Er is dus hoop, maar dan moeten we nu ophouden met de problemen te bagatelliseren. Ze zijn immens, maar over tien jaar doen we het beter, dankzij die vele bevlogen leraren, bibliotheekmedewerkers en de prachtige collectie boeken voor kinderen en jongeren waarover we in Nederland beschikken.