'O, doen jullie ook iets met ademen?'

Het gangbare beeld van de logopedist: een spraakdeskundige die kinderen helpt bij het beter uitspreken van de k- of r-klank. Dat beeld doet geen recht aan de veelzijdigheid van het vak vinden docenten Wilma Lipke en Lisanne Zanting van de opleiding Logopedie. Het is volgens hen de hoogste tijd om dat beeld bij te stellen want de vraag naar logopedisten is groot.     

Transgenders helpen hun stem te vinden die past bij hun identiteit, covidpatiënten leren omgaan met chronische ademhalingsproblemen, ouderen met dementie helpen met communiceren, zangers en zangeressen coachen en begeleiden: het zijn een paar voorbeelden van werkzaamheden die hedendaagse logopedisten kunnen verrichten. Tijdens het gesprek met Wilma en Lisanne schetsen zij logopedie niet alleen als een veelzijdig, maar vooral ook als een belangrijk vakgebied, dat draait om essentiële levensbehoeften als communiceren, eten en drinken. 

De behoefte om dat verhaal te vertellen is groot want hoewel nieuwe studenten zich aanmelden, is het wenselijk dat dit aantal gaat groeien, want de vraag naar logopedisten in de samenleving groeit sterker dan het aanbod. 

Hoe zien jullie de betekenis en het werkterrein van de logopedist?
Wilma: ‘Ik zie logopedie als een breed, essentieel en betekenisvol vakgebied, waarin je als professional, mensen van alle leeftijden helpt bij het vervullen van basisbehoeften. We staan vooral bekend als spraakexperts, maar ik zie ons nog meer als communicatie- en taalexperts die mensen die moeite hebben met communiceren, begeleiden en coachen.’ 

Lisanne: ‘Ons werk is erop gericht om mensen volwaardig te laten meedraaien in de maatschappij. Telkens komen er weer nieuwe vraagstukken, waarbij wij nodig zijn. Een recent voorbeeld is de behandeling van patiënten met covid. Logopedisten begeleiden patiënten in de ziekenhuizen en revalidatiecentra en leren hen hoe ze beter kunnen omgaan met chronische ademhalingsproblemen, slikproblemen en stemklachten.’

Wilma: ‘Het traditionele beeld, het begeleiden van kinderen met spraakproblemen is een belangrijk en mooi aspect van ons werk, maar tegelijkertijd slechts één van onze specialisaties. We willen graag laten zien dat er veel meer is en dat ons werkterrein zich voortdurend ontwikkelt. Meertalige kinderen, laaggeletterden, ouderen met dementie, transgenders: elke groep heeft zijn eigen communicatieproblematiek die is verbonden met maatschappelijke ontwikkelingen als migratie, vergrijzing en het streven naar inclusie. Je staat als logopedist dus echt midden in de maatschappij.’   

Hoe ziet het werk van de logopedist met genoemde ‘nieuwe’ groepen eruit? 
Lisanne: ‘Ouderen met dementie vormen een steeds grotere doelgroep. De vergrijzing neemt toe en het aantal mensen met dementie groeit mee. We zoeken voor mensen met dementie naar andere en nieuwe manieren om te communiceren en zetten daar ook technologie voor in. Een voorbeeld is het gebruik van de CRDL (Cradle). Dat is een mooi vormgegeven houten schaal met sensoren die aanraking omzet in geluid. Aanraking is ook een vorm van communicatie. Het gaat in ons vak dus niet alleen om praten maar ook om het zoeken naar andere manieren van communiceren en ingangen om contact met elkaar te krijgen. Dat is heel mooi en belangrijk werk.’

Wilma: ‘Een probleem waarbij je ook niet direct denkt aan logopedie is de aanpak van laaggeletterdheid. Er zijn in Nederland 2,5 miljoen mensen die laaggeletterd zijn en dat is een hoog aantal. Het zijn mensen die naast moeite met lezen, schrijven en rekenen, ook moeite hebben met digitale vaardigheden. Dat is een gebied waarin logopedisten als communicatie-experts een mooie rol kunnen vervullen. Bij laaggeletterdheid is een integrale gezinsaanpak heel waardevol. Kinderen van laaggeletterde ouders hebben meer kans om op te groeien in een taalarme omgeving en daarom moet er ook aandacht naar hen uitgaan, aangezien zij het risico lopen daar later last van te krijgen. Hoe je kinderen in die context van laaggeletterdheid kunt begeleiden is een nieuw terrein. In het curriculum van onze opleiding is daar steeds meer aandacht voor en wij hopen dat we in de toekomst nog meer kunnen bijdragen aan het terugdringen van laaggeletterdheid.’   

Lisanne: ‘Meertaligheid is door toenemende migratie en vluchtelingenstromen een relatief nieuwe groep. Als logopedist weet je dat het voor de taalontwikkeling van deze kinderen goed is dat ze naast Nederlands ook hun moedertaal ontwikkelen. Hoe je dat precies kunt doen is iets waar we als logopedisten over kunnen adviseren en begeleiden. Naast behandelaars zijn we steeds meer coach, begeleider en adviseur.’

Hoe maken jullie Logopedie meer zichtbaar?
Wilma: ‘Er gebeurt gelukkig al een heleboel. Binnen de zorg is er een interprofessionele samenwerking op gang gekomen waardoor we in de zorg niet meer zo gescheiden werken als pakweg tien jaar geleden. De onbekendheid van ons vak bij andere disciplines werkte niet in ons voordeel: “O, doen jullie ook iets met ademen?” Tegenwoordig weten onze zorgcollega’s ons steeds beter te vinden en maken we ook steeds meer gebruik van elkaars kennis, kunde en materialen. We willen nu het vakgebied vooral zichtbaar maken voor studiekiezers en carrièreswitchers en hen laten zien dat een carrière in de logopedie een mooie en goede keuze is.’

Lisanne: ‘Praktisch gezien maken we meer gebruik van social media. We zijn met de opleiding actief op Instagram(opent in nieuw tabblad) en hebben onlangs ons eigen TikTok(opent in nieuw tabblad)-kanaal gestart. Op die platforms willen we vooral de veelzijdig van het beroep laten zien onder de noemer: Ook dit is Logopedie. En we geven mensen de gelegenheid om langs die weg op een laagdrempelige manier vragen te stellen over het beroep of de studie.’

Hoe ziet de toekomst van de opleiding eruit bij Windesheim?  
Wilma: ‘Heel goed. Samen met de landelijke opleidingen starten we een profileringscampagne waarin we Logopedie neerzetten als een sterk merk. Daar hoort bij dat we meer voorlichting geven over ons werk binnen de zorg, het onderwijs en over onze groeiende betekenis binnen de coaching en het sociale domein.’ 

Lisanne: ‘In september starten we bij Windesheim met een duale studieroute die vooral kansen biedt aan zij-instromers die zich willen omscholen tot logopedist en we merken dat daar belangstelling voor is. Die route is met name ook interessant voor mensen met een gezin of die werkzaam zijn in een ander beroep.’

En de instroomcijfers?
Wilma: ‘We hebben moeilijke jaren achter de rug mede door corona. Het keuzeproces was voor studenten lastiger en misschien kozen studenten voor wat globalere opleidingen. We zijn niet ontevreden over de huidige cijfers, het aantal aanmelders stijgt ten opzichte van vorig jaar. We zijn ervan overtuigd dat als wij nog meer laten zien hoe boeiend ons vak is, dat zowel jonge studiekiezers als mensen die een nieuwe carrière zoeken, steeds vaker gaan kiezen voor een carrière als logopedist.’