Lectoraat Media & Civil Society

In het streven naar een duurzame professionele journalistiek spelen jongeren en hun nieuwsmediagebruik een sleutelrol. Het is belangrijk voor nieuwsmedia om de toekomstige generatie nieuwsgebruikers te bereiken, te boeien en aan zich te binden. Tegen die achtergrond is het project ‘Monitor Jongeren en Nieuws’ gestart.

Het doel

Het doel van dit langlopende onderzoeksproject is om periodiek, in beginsel elke vijf jaar, inzicht te krijgen in (veranderingen in) de nieuwsinteresse, het nieuwsmediagebruik en de nieuwsbeleving van jongeren. Ten behoeve van de journalistieke praktijk, maar ook – in het verlengde daarvan – ten behoeve van het journalistieke onderwijs en de journalistiekwetenschap.

Aanpak

De eerste dataverzameling heeft plaatsgehad in 2009, de tweede in 2014 en de meest recente in 2019. De basis van het onderzoek is een grootschalige survey (N > 4000) onder nieuwsmediagebruikers. Het zwaartepunt ligt bij jongeren, maar om te kunnen bepalen in hoeverre bepaalde onderzoeksuitkomsten ook echt karakteristiek zijn voor jongeren, zijn ook respondenten van 25 tot 90 jaar oud opgenomen. De vergelijking met resultaten uit de vorige edities van het onderzoek maakt het mogelijk om een beeld te krijgen van de mate waarin de relatie tussen jongeren en nieuws in de loop der tijd verandert.

In het onderzoek wordt bijzondere aandacht gegeven aan de rol die de mate van maatschappelijke betrokkenheid van jongeren speelt in hun belangstelling voor nieuws.  Dat blijkt telkens weer een belangrijke verklarende factor te zijn. Dat de mate van maatschappelijke betrokkenheid sterk samenhangt met interesse voor nieuws en nieuwsmedia is een belangrijk gegeven. De journalistiek kan hier tot op zekere hoogte aan bijdragen door bijvoorbeeld het afzwakken van de negatieve vertekening in het nieuws, het informeren van jongeren over mogelijke oplossingen en door elke dag weer het belang en de werking van democratie over het voetlicht te brengen.

Jongeren blijken gemiddeld genomen van mening dat de journalistiek zich vooral zou moeten richten op het bieden van context en het doen van onderzoek. Daarnaast zouden ze graag minder negativiteit en meer variatie in onderwerpen en bronnen willen zien.

Publicaties

Drok, N & Duiven, R. (2021). Monitor Jongeren en Nieuws. Zwolle: Windesheim.(opent in nieuw tabblad)

• Status: afgerond project
• Onderzoeksteam: uitgevoerd door Nico Drok en Rolien Duiven

Meer weten? Neem contact op met:

Dr. Nico Drok, lector Media & Civil Society

E-mail: n.drok@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

De toekomst van de professionele journalistiek ligt voor een deel in handen van de nieuwe generaties journalisten en daarmee van de opleidingen. Van journalistiekstudenten mag een grote nieuwsinteresse, een frequent nieuwsmediagebruik en een sterke maatschappelijke betrokkenheid worden verwacht.

Het doel

Het doel van dit onderzoek is om deze kenmerken voor Nederlandse hbo-studenten journalistiek in kaart te brengen en te vergelijken met die van hun leeftijdsgenoten. Daarbij wordt ook gekeken naar de ontwikkeling op deze aspecten gedurende hun opleiding. Het onderzoeksproject is een uitbreiding op het periodieke onderzoeksproject ‘Monitor Jongeren en Nieuws’, een onderzoek naar (ontwikkelingen in) het nieuwsmediagedrag van jongeren in Nederland.

Aanpak

De hoofdvraag van dit project is of studenten journalistiek anders zijn dan hun leeftijdsgenoten als het gaat om (de ontwikkeling van) hun nieuwsinteresse, nieuwsmediagebruik, nieuwsvoorkeuren en mate van maatschappelijke betrokkenheid en participatie. Dit is onderzocht met behulp van een online vragenlijst die is uitgezet onder de studenten van de vier hbo-opleidingen journalistiek in Nederland. Er is daarbij gebruik gemaakt van dezelfde vragenlijst als bij het onderzoek ‘Jongeren en nieuws’, zodat een vergelijking met leeftijdsgenoten mogelijk is.

Resultaten

Uit het onderzoek komt naar voren dat journalistiekstudenten een grotere nieuwsinteresse, een frequenter nieuwsmediagebruik, een sterkere voorkeur voor functies om kennis en achtergrondinformatie te verwerven en een sterkere voorkeur voor een onderzoekende rol van de journalistiek hebben in vergelijking met hun leeftijdsgenoten. Daarnaast zijn studenten journalistiek meer maatschappelijk betrokken en participatief dan hun leeftijdsgenoten.  Gedurende hun studie neemt dit echter niet verder toe, terwijl leeftijdsgenoten daar meestal wel een stijgende lijn laten zien. Dat de toegevoegde waarde van de opleiding op de nieuwsinteresse, het nieuwsmediagebruik en de maatschappelijke betrokkenheid niet duidelijk blijkt, is een belangrijk aandachtspunt. Te meer daar het journalistieke onderwijs de opdracht heeft om een belangrijkere rol te spelen in de vernieuwingen van de professie in de 21^e eeuw. De opleidingen journalistiek in Nederland kunnen de resultaten en conclusies uit het onderzoek mee laten wegen in onderwijsvernieuwing in de komende jaren.

Publicaties

Duiven, R., & Drok, N. (2020). Een goed begin is het halve werk. De interesse van journalistiekstudenten voor nieuws en samenleving. (opent in nieuw tabblad)

• Status: afgerond project
• Onderzoeksteam: uitgevoerd door Rolien Duiven en Nico Drok

Meer weten? Neem contact op met:

Drs. Rolien Duiven, onderzoeker Media & Civil Society
E-mail: r.duiven@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Onderzoek binnen het speerpunt Publieke kwaliteit van de regiojournalistiek: hoe nauwkeurig en hoe evenwichtig is de berichtgeving van regionale nieuwsmedia?

Twijfelen aan betrouwbaarheid?

Geloofwaardigheid van nieuwsmedia lijkt onder druk te staan: door technologische en economische ontwikkelingen die de tijdsdruk vergroten en een wissel trekken op zorgvuldigheid en doordat het publiek kritischer is geworden en minder vertrouwt op het werk van professionals. De vraag is echter of er redenen zijn om aan de betrouwbaarheid van regionale professionele journalistiek te twijfelen. Door inzichtelijk te maken hoe het gesteld is met de betrouwbaarheid ervan en waar verbetering mogelijk is, levert dit onderzoek een bijdrage aan de kwaliteit van de publieke informatievoorziening en de openbare communicatie met als doel het bevorderen van het goed functioneren van de democratische samenleving. 

Kwantitatieve inhoudsanalyses

Aan de hand van een kwantitatieve inhoudsanalyse worden in verschillende studentprojecten de zorgvuldigheid en eerlijkheid van regionale nieuwsmedia bestudeerd. Vierdejaarsstudenten van de opleiding Journalistiek zijn bij dit onderzoek betrokken in het kader van hun afstudeeronderzoek.

• Status: lopend project
• Onderzoeksteam: uitgevoerd door Gonnie Eggink en Nico Drok

Meer weten? Neem contact op met:

Gonnie Eggink, onderzoeker Media & Civil Society 
E-mail: g.eggink@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Onderzoek binnen het speerpunt Publieke kwaliteit van de regiojournalistiek: hoe besteden alle lokale en regionale nieuwsmedia aandacht aan maatschappelijke thema’s die van belang zijn bij de gemeenteraadsverkiezingen 2018?

Kwaliteit onder druk

De kwaliteit van de lokale en de regionale journalistiek staat volgens verschillende belanghebbenden (het journalistieke werkveld, de NvJ, de lokale en landelijke overheid en politici, onderzoekers) onder druk. Voor een goed functionerende lokale democratie is informatievoorziening over en het betrekken van de burger bij de lokale politiek cruciaal. Daarom voerden de onderzoekers van het kenniscentrum Media en studenten Journalistiek – net als in 2010 en 2014 – een inhoudsanalyse uit naar de berichtgeving over de gemeenteraadsverkiezingen. In 2014 vond dit onderzoek plaats in opdracht van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek. Beide partijen besloten in 2018 tot een vervolgonderzoek.

Aanpak

Onderzoekers maakten een kwantitatieve inhoudsanalyse van de berichtgeving van lokale en regionale media in zeven (kleine, middelgrote en grote) gemeenten. Het onderzoek is gericht op de omvang van de berichtgeving, een relatie met lokaal beleid, onderwerpen, genres, bronnen en actoren. De coderingen werden verricht door tien vierdejaarsstudenten Journalistiek in een gezamenlijk afstudeerproject. Het onderzoek in 2018 maakt deel uit van een groter onderzoek in opdracht van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek en in samenwerking met LJS-Nieuwsmonitor en de VU.

Naast de handmatige inhoudsanalyse maken automatische inhoudsanalyse op lokale regionale en landelijke media, alsmede een mediagebruik-onderzoek en kiezersonderzoek deel uit van het overkoepelende onderzoek. 

De onderzoeksresultaten werden door ons gedeeld op onder meer het congres De regio vecht terug(opent in nieuw tabblad).

• Status: afgerond project

Meer weten? Neem contact op met:

Niek Hietbrink, onderzoeker Media & Civil Society
E-mail: n.hietbrink@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Een mogelijkheid om bij te dragen aan vernieuwing van de journalistieke cultuur is via het journalistieke onderwijs. Daarin spelen docenten een sleutelrol. Wat zien zij als de belangrijkste taken voor de journalistiek? Wat beschouwen zij als kernwaarden? Welke kwalificaties zijn belangrijk voor (beginnende) journalisten? In welke richting zou de professionele journalistiek zich in de 21^e eeuw moeten ontwikkelen? Hierover bestaat betrekkelijk weinig kennis, zeker in internationaal perspectief.

Het onderzoek

Het lectoraat Media & Civil Society is in 2018 in samenwerking met de European Journalism Training Association het zogeheten RVQ-project gestart (Roles, Values, Qualifications), dat de visie van docenten op de toekomst van de journalistieke professie in kaart wil brengen. Dat heeft geresulteerd in een grootschalig Europees onderzoek waaraan door ruim duizend docenten uit 28 Europese landen is meegedaan. In het onderzoeksontwerp is gebruik gemaakt van de methodiek van vergelijkbare onderzoeken onder professionals (World of Journalism Study) en toekomstige professionals (Journalism Students around the Globe), waarbij het Kenniscentrum Media overigens op verschillende manieren ook betrokken is.

Resultaten

Een van de uitkomsten van het onderzoek is dat journalistiekdocenten in heel Europa van mening zijn dat de toekomst van de professionele journalistiek zou moeten liggen op het vlak van onderzoekende vormen van de journalistiek. De verspreidende rol van de journalistiek wordt minder belangrijk gevonden. De mate van instemming met de verschillende journalistieke rollen heeft invloed op normatieve opvattingen over ethiek, op de richting waarin de journalistiek zich zou moeten ontwikkelen, en op toekomstige kwalificaties.

De resultaten uit het onderzoek laten een complex maar interessant beeld zien van de kijk van Europese journalistiekdocenten op journalistieke rollen, waarden en kwalificaties. Het lijkt erop dat alle Europese landen zich ontwikkelen in min of meer dezelfde richting, die wordt gekarakteriseerd door de transitie van een massamediamodel naar een netwerkmodel, ofwel van een zendergerichte cultuur (snelle verspreiding van nieuws) naar een cultuur gericht op interactie (analyse en onderzoek).

•         Status: afgerond project 
•         Onderzoeksteam: uitgevoerd door Nico Drok en Rolien Duiven

Vervolg onderzoek

Na presentatie van de eerste uitkomsten van het Europese project ‘Roles, Values and Qualifications’ op het Wereldcongres Journalistiek Onderwijs in Parijs in juli 2019, is besloten om in samenwerking met de World Journalism Education Council de survey ook mondiaal uit te zetten. In 2020 is contact gelegd met coördinatoren in onder meer Canada, Verenigde Staten, Brazilië, Nigeria, Zuid-Afrika, Rusland, China, Australië en Zuid-West Azië. Dat heeft er toe geleid dat ruim 2000 docenten uit veertig landen begin 2021 aan het onderzoek hebben deelgenomen. De data zijn inmiddels verzameld en opgeschoond. Momenteel wordt gewerkt aan de analyse van de uitkomsten. Aan het einde van 2021 volgt een eindrapportage en daarna zullen de resultaten worden gepresenteerd en besproken op het Wereldcongres Journalistiek Onderwijs in Beijing.

•         Status: lopend project 
•         Onderzoeksteam: uitgevoerd door Nico Drok en Rolien Duiven

Meer weten? Neem contact op met:

Dr. Nico Drok, lector Media & Civil Society
E-mail: n.drok@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)