Landelijk Expertisecentrum Familiebedrijven

In september 2020 starten we met een traject waarbij we agrarische families gaan begeleiden en ondersteunen in het opvolgingsproces. De focus hierbij ligt op de ‘zachte kant’ van bedrijfsopvolging. 

In de agrarische sector is opvolging niet vanzelfsprekend. Het bedrijf en gezin gaan in elkaar over. Ook persoonlijke en zakelijke relaties lopen vaak door elkaar. Het is een complex proces met gevolgen voor bedrijf en familie. Een succesvol opvolgingsproces zorgt voor bedrijfscontinuïteit en alle familiebanden blijven intact. Maar gebeurt dit onzorgvuldig, dan vergroot dat het risico op slechtere zakelijke prestaties of zelfs op ruzie binnen de familie. Daarom is, naast de zakelijke afwikkeling, ook aandacht voor het sociale en emotionele aspect zo belangrijk. In september 2020 starten we dan ook met een 2-jarig traject voor agrarische families, waarin juist deze ‘zachte’ kant van bedrijfsopvolging aandacht krijgt. 

15 agrarische families

In dit project doen 15 agrarische families mee. In samenwerking met de families brengen we de belangen en behoeften van familieleden in kaart: van de opvolgers, overdragers, partners en niet-opvolgers. Uiteindelijk werken we toe naar een concreet stappenplan voor de ‘zachte’ kant van opvolging in het agrarische bedrijf. Het traject is bedoeld voor families in alle fasen van de bedrijfsopvolging: van ver ervoor tot net achter de rug. Er is nog plek, bekijk de oproep hier.

Wat gebeurt er met de onderzoeksresultaten?

In het traject met deze families doen wij kennis op. Kennis die we gebruiken om stappenplannen voor andere agrarische families te ontwikkelen. Om zo ook hén verder te helpen met de zachte kant van bedrijfsopvolging. Bovendien worden de geanonimiseerde resultaten geschikt gemaakt voor onderwijs: zo ontwikkelen we spelvormen om moeilijke en relationeel ingewikkelde onderwerpen nog beter bespreekbaar te maken in het agrarisch onderwijs. Daarnaast wordt het onderzoek gebruikt binnen agrarische scholen om zo het curriculum over de zachte kant van bedrijfsopvolging te versterken. 

Wat zijn de voordelen voor families om deel te nemen?

• Zij krijgen begeleiding en ondersteuning bij het opvolgingsproces in het bedrijf
• Zij volgen workshops waarbij zij inzicht en kennis krijgen over bedrijfsopvolging en familierelaties
• Het verbindt agrarische gezinnen in leer-van-elkaar-kringen
• Het vergroot zelfredzaamheid bij de bedrijfsopvolging

Voor wie?

• Agrarische families die met het hele gezin aan het project willen deelnemen. Dus ook de niet-opvolgers en aanhang.
• Agrarische families uit alle fases van het bedrijfsovernameproces. Van gezinnen waar de potentiële opvolgers nog niet in het bedrijf zitten tot boerengezinnen die (net) de bedrijfsovername gehad hebben.

We starten dit project op vanuit het beleidsprogramma Duurzame Bedrijfsopvolging. Dit programma is een initiatief van het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK) en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). In 2019 startten zij dit programma om het aantal succesvolle bedrijfsoverdrachten te verhogen.

• Status: lopend project
• Duur van het project: 2 jaar
• Thema: de familiedimensie in de advies- en kennisinfrastructuur voor agrarische bedrijfsopvolging
• Partners: hogeschool Van Hall Larenstein, Aeres Hogeschool, Fries Sociaal Planbureau, het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK) en LTO Noord

Meer weten? Neem contact op met:

Karin Rozendal, officemanager Familiebedrijven
E-mail: k.rozendal-de-groot@windesheim.nl

Bedrijfsopvolging. Een onderwerp waar veel bedrijfsfamilies mee worstelen. Zonder dat ouders het merken of bedoelen, beïnvloeden zij hun kinderen in hun keuze. In haar proefschrift deed Mira Bloemen-Bekx hier onderzoek naar. De titel van het proefschrift is Enriching the early phases of the succession process: the role of social mechanisms in business families’.                       

Over het proefschrift

De drie studies in dit proefschrift verrijken de kennis over de vroege fases van het opvolgingsproces. En gaan dieper in op de sociale mechanismes binnen het gezin in deze vroege fase. 

Voor bedrijfsfamilies die het bedrijf willen doorzetten in de familie, is het belangrijk dat hun kinderen al vroeg een band krijgen met het bedrijf. Want carrière-intenties vormen zich vaak al op jonge leeftijd. Toch vinden veel ouders het in die vroege fase moeilijk om de langetermijnvisie voor het bedrijf met hun kinderen te bespreken. Net als hun wensen en zorgen, omdat de kinderen meestal nog op school zitten en te jong zijn voor een actieve rol in het bedrijf. Ook willen ze hun kinderen ruimte en vrijheid geven om eigen talenten en interesses te ontdekken. In de vroege fases van het opvolgingsproces, geven bedrijfsfamilies daarom vaak de voorkeur aan een meer informele of intuïtieve manier om hiermee om te gaan. 

Er zijn altijd processen tussen ouders en kinderen die het gedrag van kinderen beïnvloeden. In het geval van families die het bedrijf willen doorzetten in de familie, kunnen ouders informele mechanismes gebruiken om de emotionele betrokkenheid van hun kinderen bij het bedrijf te vergroten. Deze processen, ook wel ‘sociale mechanismes’ genoemd, beïnvloeden het denken en doen van het kind. 

Waarom dit onderzoek?

De nieuwe inzichten vullen verdere kennis aan van de huidige academische literatuur rondom het opvolgingsproces, sociale mechanismes en de familiecontext. Door deze kennis ontstaat er meer begrip van de bedrijfsfamilies als drijvende krachten achter economische groei, ondernemerschap en innovatie. En draagt het bij aan het wetenschappelijke debat rondom deze thema’s en biedt het onderzoekslijnen voor toekomstig onderzoek.
 
Daarnaast levert het praktijkgerichte inzichten op die van waarde kunnen zijn voor families, hun bedrijven en hun adviseurs. Maar ook voor docenten en studenten op het gebied van ondernemerschap en familiebedrijven. Dit proefschrift illustreert onder andere hoe de familiecontext invloed heeft op het gedrag van jongvolwassenen.

Publicaties

Samenvatting PhD Mira Bloemen-Bekx

Download hier de samenvatting van de thesis. < 02. Bedrijfsopvolging - Samenvatting  PhD_Mira_BloemenBekx>

• Status: afgerond
• Duur van het project: september 2013-december 2019
• Partners: Universiteit van Hasselt

Agrarische ondernemers en hun naaste familieleden wonen en werken veelal op eenzelfde locatie. Beslissingen over de toekomst van het bedrijf – zoals de bedrijfsopvolging – worden vaak genomen aan de keukentafel. Door de toenemende complexiteit van bedrijfsvoering en maatschappelijke ontwikkelingen neemt de behoefte aan advies en ondersteuning bij bedrijfsopvolgingsvraagstukken bij agrarische mkb-familiebedrijven toe. Het doel van dit project was om instrumenten te ontwikkelen voor agrarische bedrijfsopvolging.

Balans tussen bedrijfsbelang en familiebelang

Vragen rond agrarische bedrijfsopvolging richten zich zowel op het bedrijf en de familie als op het vinden van een goede balans tussen familie en bedrijf. Hierover is te weinig kennis beschikbaar. Bestaand instrumentarium is vooral gericht op juridische en financieel-economische aspecten, en niet (ook) op het proces zelf en de familiale aspecten. Dit project richt zich op het ontwikkelen van nieuwe kennis over hoe het opvolgingsproces zodanig kan worden vormgegeven, dat al de belangen van de familieleden (het individu), van de familie én van het bedrijf in balans kunnen worden gebracht. Hierbij wordt nadrukkelijk rekening gehouden met het onderscheid tussen overdracht van leiding en overdracht van eigendom. 

Opbrengsten

Het onderzoeksproject heeft geresulteerd in de praktijkpublicatie Agrarische bedrijfsopvolging: een project voor de hele familie. In deze publicatie vertellen enkele families wat deelname aan het project voor hen heeft opgeleverd. Tijdens het project is onder andere gewerkt met het WaardeNspel (ontwikkeld door Aeres Hogeschool Dronten) en het Belangenspel Leef je in, Leef je uit (ontwikkeld door hogeschool Windesheim) en is met projectdeelnemers een begin gemaakt met het opstellen van een familiestatuut. De opgedane kennis wordt zowel bij bedrijven binnen als buiten de agrarische sector toegepast en gebruikt in het onderwijs van Windesheim en Aeres Hogeschool Dronten.

Dit onderzoek sluit aan bij eerdere projecten, waarbij is gekeken naar de rol van vrouwen in agrarische familiebedrijven en naar de intenties van jongeren uit agrarische familiebedrijven om het bedrijf over te nemen. 

• Status: afgerond project
• Duur van het project: 1 oktober 2015 t/m 31 december 2017
• Omvang: 2 jaar project met 15 agrarische bedrijfsfamilies
• Partners: Agrarische Hogeschool Dronten - kenniscentrum Agrofoods en ondernemen, NAJK - Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt, LTO-Noord
• Opdrachtgever: SIA RAAK-mkb

Meer weten? Neem contact op met:

Jelle Bouma, onderzoeker lectoraat Familiebedrijven
E-mail: jelle.bouma@windesheim.nl

Binnen dit project doet het lectoraat Familiebedrijven van hogeschool Windesheim samen met de Hogeschool Utrecht, Hogeschool van Amsterdam, CUMELA, de Jong & Laan en mkb-familiebedrijven praktijkgericht onderzoek naar financiering en besluitvorming bij mkb-familiebedrijven.

Nu banken vanwege de economische crisis terughoudender zijn geworden in kredietverlening en hun financieringseisen hebben verzwaard, zijn meer bedrijven aangewezen op eigen middelen en familiekapitaal. Vormen van zelf-financiering worden steeds belangrijker om groei en continuïteit van mkb-familiebedrijven te waarborgen. Met name bij de overdracht van kapitaalintensieve mkb-familiebedrijven worden complexe(re) financieringsconstructies bedacht om de overname mogelijk te maken. Vaak wordt hierbij onvoldoende nagedacht over het onderscheid tussen de verschillende rollen die familieleden kunnen hebben als ze met hun vermogen in het bedrijf zitten (eigenaar of andere vermogensverschaffer, familielid, directielid, werknemer). Hierdoor kan onduidelijkheid ontstaan over onderwerpen, zoals besluitvorming, rendement op vermogen, zeggenschap en beloningsstructuren, waardoor op termijn conflicten kunnen ontstaan. 

Daarnaast kan de besturing van ondernemingen door de diverse belangen van vermogensverschaffers in negatieve zin worden beïnvloed en kan dit (op termijn) de continuïteit, wendbaarheid en groei van ondernemingen in gevaar brengen. Zowel in de praktijk als in onderzoek ontbreekt het aan kennis over hoe met deze problematiek kan worden omgegaan.

Doel

Het doel is om met alle projectpartners nieuwe kennis te ontwikkelen rond zelf-financiering en besluitvorming in mkb-familiebedrijven. Door middel van ontwerpgericht praktijkonderzoek wordt bestaande en nieuwe kennis over de rol van zelf-financiering en de positie van eigenaren omgezet in oplossingsrichtingen ter verbetering van de besluitvorming in mkb-familiebedrijven. Door het monitoren van de interventies zal worden vastgesteld of de oplossingsrichtingen in de praktijk werken. De kennis die uit dit project voortkomt beoogt daarmee het handelingsvermogen van eigenaren en directieleden te vergroten en zelf-financiering als mogelijke financieringsbron effectiever te maken.

• Status: afgerond project
• Duur van het project: 1 mei 2018 tot 2020
• Partners: Hogeschool Utrecht, Hogeschool van Amsterdam, CUMELA, de Jong & Laan en mkb-familiebedrijven
• Mede mogelijk gemaakt door: SIA RAAK-mkb

Meer weten? Neem contact op met:

Erik Veldhuizen, associate lector Familiebedrijven
E-mail: hg.veldhuizen@windesheim.nl

Dit onderzoeksproject ging over het versterken van ‘goed bestuur’ binnen familiebedrijven. Verrijkt met adviezen, best practices en instrumenten waarmee familiebedrijven de bestuursstructuur kunnen versterken.

Over het onderzoek

Met dit onderzoek richtten we ons op hoe familiebedrijven ‘goed bestuur’ kunnen organiseren. En hoe en waarom daarbij de keuze voor bepaalde instrumenten wordt gemaakt. Want welke opdracht en taken geef je een Raad van Advies? Wat regel je in een Familiestatuut? En hoe flexibel is dat? 

Ondernemers willen continuïteit en waar mogelijk groei. Er komt veel op hen af. De economische situatie, concurrentie, innovaties en personeelsaangelegenheden zijn slechts een paar voorbeelden. Bij familiebedrijven spelen daarnaast ook nog specifieke zaken. Denk bijvoorbeeld aan bedrijfsopvolging of mogelijke conflicten tussen familiebelang en bedrijfsbelang. 

Instrumenten van ‘goed bestuur’ bieden deze ondernemers de mogelijkheid om de kans op interne conflicten te minimaliseren, opvolging of overname te ondersteunen en in goede banen te leiden en het aantrekken van externe financiers makkelijker te maken. En daarnaast om getalenteerde 'buitenstaanders' bij het bedrijf te betrekken. Want deze externen kunnen familiebedrijven versterken door hun netwerk, specifieke kennis en ervaring. Maar zij kunnen ook een wezenlijke rol spelen bij de ondersteuning van de strategische besluitvorming. Hoe kunnen familiebedrijven deze externe kennis en expertise het beste in huis halen? Hoe regel je effectieve ondersteuning op een manier die past bij de identiteit en cultuur van een familiebedrijf? En hoe zorg je ervoor dat dit een structurele plek krijgt? 

Raad van Advies en Familiestatuut

Samen met 17 familiebedrijven onderzochten we in welke mate instrumenten van ‘goed bestuur’ (zoals een Raad van Advies, Raad van Commissarissen, een stichting administratiekantoor of een Familiestatuut) een positieve bijdrage leveren aan de toekomstbestendigheid van het familiebedrijf. Afhankelijk van de keuze en de doelstelling van het bedrijf, werd een Raad van Advies of een ander instrument van ‘goed bestuur’ opgezet en ingericht. Hierbij maakten we gebruik van ervaringen van een aantal familiebedrijven in België. 

Voor wie?

Het onderzoek bood adviezen, best practices en instrumenten waarmee familiebedrijven de bestuursstructuur kunnen versterken. Vooral familiebedrijven, maar ook andere mkb-bedrijven kunnen baat hebben bij dit onderzoek. 

Publicaties

Bekijk hier de publicatie die we maakten naar aanleiding van ons onderzoek.        
 

• Status: afgerond
• Duur van het project: 2011- 2013
• Opdrachtgever: Ministerie van OC&W – RAAK subsidie
• Partners: Vereniging Familiebedrijven Nederland (FBNed), Centrum van het Familiebedrijf (CFB), Unie van Zelfstandige Ondernemers in België (UNIZO), Hogeschool-Universiteit Brussel

Meer weten over dit onderzoek? Neem contact op met:

Judith Van Helvert-Beugels via jmc.van.helvert@windesheim.nl

Judith van Helvert deed onderzoek naar raden van advies (RvA) bij familiebedrijven. De RvA is een veelbesproken onderwerp in de praktijk, maar wat minder in de wetenschap. Er is weinig bekend over de manier waarop een RvA functioneert en wat de toegevoegde waarde van een adviesraad kan zijn voor een mkb-familiebedrijf. 

Doel van dit onderzoek

Met dit onderzoek wil Judith van Helvert de kennis over het functioneren van de RvA vergroten. En daarbij inzicht geven in hoe de RvA de ondernemende kracht van het familiebedrijf versterkt. Hiervoor deed zij gedurende 5 jaar een diepgaande studie bij 4 mkb-familiebedrijven die werken met een raad van advies. 

Over het onderzoek

We weten dat familiebedrijven over het algemeen een gesloten karakter hebben en dat ze vaak moeite hebben met het toelaten van externen. Tegelijkertijd is bekend dat het betrekken van externen bij de besluitvorming meer winst oplevert. En dat externen een bepalende rol spelen bij het ontwikkelen van de leiderschapsvaardigheden van de volgende generatie. Bovendien weten we dat besluiten ook meer overwogen plaatsvinden.

Zeker wanneer de advisering in teamverband via een RvA plaatsvindt, kan de toegevoegde waarde groot zijn. Zo blijkt bijvoorbeeld dat familiebedrijven die werken met een RvA, meer tijd besteden aan strategie en dat zij beter zijn in het doorlopen van het opvolgingsproces. Bovendien zijn zij actiever op het gebied van internationalisering in vergelijking met familiebedrijven die geen RvA hebben. Wat ook interessant is, is dat deze effecten niet zijn gevonden voor een formele raad van commissarissen. Dit roept de vraag op waarom juist een RvA zo effectief is en op welke manieren zij van waarde kunnen zijn voor mkb-ondernemingen. 

Resultaten

Dit onderzoek laat zien dat een raad van advies bij een familiebedrijf een unieke configuratie is, bestaande uit contextuele, inhoudelijke en procesmatige elementen. En dat de rol en de taken van de RvA daarmee verschillend zijn in verschillende situaties.

Publicaties 

Goed bestuur - Dissertation Judith van Helvert

• Status: afgerond
• Duur van het project: 5 jaar

Meer weten over dit onderzoek? Neem contact op met:

Judith Van Helvert-Beugels via jmc.van.helvert@windesheim.nl

Hoe functioneert een raad van advies (RvA) bij mkb-familiebedrijven? En welke ondersteuning biedt een RvA hen op strategisch vlak? Dat is wat het lectoraat Familiebedrijven onderzocht, samen met een aantal mkb-familiebedrijven en een groot aantal partners. Voor dit onderzoek kreeg het lectoraat een RAAK-MKB-subsidie van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).

Over het onderzoek

Een toenemend aantal mkb-familiebedrijven zet stappen op het gebied van Goed Bestuur. Zij doen dit veelal omdat zij zich zorgen maken over continuïteit. Familiebedrijven willen daarbij over het algemeen geen formele raad van commissarissen, maar liever een niet-formele RvA. Aan dit onderzoeksproject ligt dan ook de vraag van mkb-familiebedrijven ten grondslag, namelijk: ‘Hoe kan de RvA zo functioneren, dat de adviesfunctie goed kan worden uitgeoefend? En daarmee grote meerwaarde heeft op strategisch vlak?’ 
Belangrijk daarbij is dat dit strategische vlak zowel de bedrijfsstrategie als de familiestrategie omvat. Want in tegenstelling tot ‘gewone’ bedrijven, lopen belangen en doelstellingen van familie, eigenaren en bedrijf door elkaar. En zijn ze bovendien vaak conflicterend. Dit specifieke karakter van het familiebedrijf speelt naar verwachting een belangrijke rol in het functioneren (of gebruiken) van de raad van advies. 

Resultaten

Het belangrijkste resultaat voor het werkveld is een evaluatie-instrument voor mkb-familiebedrijven. Daarmee kunnen zij het functioneren van de eigen raad van advies analyseren en leren hoe zij het functioneren kunnen verbeteren. 

Publicaties

Goed bestuur - Evaluatietool

‘Het functioneren van Raden van Advies, in de context van het familiebedrijf’

Liever een Raad van Advies

• Video 1
• Video 2
• Video 3
• Video 4
• Video 5
• Video 6

• Status: afgerond
• Duur van het project: 2016 - 2018
• Opdrachtgever: SIA RAAK
• Partners: Hogeschool Inholland (lectoraat Governance, Finance & Accountancy)

Meer weten over dit onderzoek? Neem contact op met:

Judith Van Helvert-Beugels via jmc.van.helvert@windesheim.nl.

Dit is een praktijkgericht onderzoek naar communicatiestrategie en reputatiemanagement van familiebedrijven. Door de toename van vergelijkingsopties op het internet wordt het steeds moeilijker om je te onderscheiden van de concurrentie. Consumenten hebben een ruime keuze uit hoogwaardige producten en diensten en de leveranciers daarvan, waarover ze zich gemakkelijk positief of negatief kunnen uitlaten via hun reviews. Bedrijven staan als gevolg van deze ontwikkelingen voor de uitdaging om de consumenten op een andere manier aan zich te binden dan met hun corebusiness. Ze moeten excelleren in hun product- en dienstenaanbod en zich tegelijk op andere manieren onderscheiden van hun concurrenten.

Communicatiestrategie 

Het belang van een goed reputatiemanagement, inclusief een effectieve communicatiestrategie, is hiermee nog groter geworden. Aanleiding van dit project is de vraag van mkb-familiebedrijven binnen de hospitality-sector of hun status als familiebedrijf, en daarmee dus hun familie-identiteit, van toegevoegde waarde kan zijn voor een versteviging van hun reputatie en hoe zij deze identiteit dan op een goede manier kunnen vertalen in de communicatie. Op dit moment is er nog weinig kennis over reputatiemanagement binnen het mkb. Bovendien ontbreekt het inzicht in hoe de familie hierbij betrokken kan of moet worden. In dit onderzoek werkt het lectoraat Familiebedrijven samen met Saxion, Nyenrode Business Universiteit, Koninklijke Horeca Nederland, JongRECRON en 12 mkb-familiebedrijven. 

Reputatiemanagement familiebedrijven

Het doel is om met projectpartners kennis en inzicht te verwerven over reputatiemanagement van familiebedrijven in de hospitality-sector, met name over de manier waarop de unieke, aan de familie gelieerde, identiteit benut kan worden in de communicatie. Resultaat is een instrument waarmee familiebedrijven communicatiebeleid kunnen ontwikkelen dat past bij hun stakeholders, dat stevig geworteld is in de identiteit van het bedrijf en dat draagvlak heeft bij alle betrokkenen.

Door de actiegerichte aanpak van dit onderzoek worden de bedrijfseigenaren en betrokken familieleden in staat gesteld mogelijkheden en onmogelijkheden voor hun eigen bedrijf te verkennen en afspraken te maken over de inhoud en aard van gedrag en communicatie met stakeholders. Hiermee vergroten zij de effectiviteit van hun communicatie, waarmee ze hun reputatie en uiteindelijk hun concurrentiepositie versterken.

• Status: lopend project
• Duur van het project: najaar 2018 tot najaar 2020
• Partners: Saxion, Nyenrode Business Universiteit, Koninklijke Horeca Nederland, JongRECRON en 12 mkb-familiebedrijven

Meer weten? Neem contact op met:

Albertha Wielsma, projectleider lectoraat Familiebedrijven, via a.wielsma@windesheim.nl

Familiebedrijven hebben specifieke kenmerken, zoals de identiteitsoverlap tussen de familie en het bedrijf of de langetermijnoriëntatie. Dit soort kenmerken kunnen grote invloed hebben op de reputatie van het bedrijf. Albertha Wielsma doet promotieonderzoek naar corporate reputatiemanagement door familiebedrijven in het mkb. Daarbij richt ze zich op de rol van de familie-identiteit en het familie-eigenaarschap, met name in de gastvrijheidssector.

Doel van het onderzoek

De doelstelling van het onderzoek is om kennis en inzicht te verwerven over het reputatiemanagement van familiebedrijven in de hospitality-sector, met name over de manier waarop de unieke (aan de familie gelieerde) identiteit benut kan worden in de communicatie. Daarnaast heeft het onderzoek ten doel familiebedrijven die daarvoor kiezen, praktische handvatten te bieden voor het benutten van hun familiale karakter in de communicatie.

De aanleiding

Tot de 21ste eeuw konden bedrijven (tot op zekere hoogte) zelf bepalen welke informatie over hen naar buiten kwam, in welke mate en via welke kanalen. Door de opkomst van interactieve, digitale communicatieplatformen is deze controle sterk verminderd. Daardoor is de rol van stakeholders verschoven van informatieontvangers naar informatiezenders en -verspreiders. Stakeholders zijn hierdoor enorm belangrijk geworden voor de beeldvorming rondom een bedrijf. Dat geldt niet alleen voor externe stakeholders, maar ook voor interne. Ook eigenaren en werknemers zijn immers op allerlei communicatieplatformen actief. Om te overleven moeten bedrijven hun stakeholders dus niet alleen als consument, maar ook als ambassadeur aan zich weten te binden. Het leveren van kwaliteit is daarvoor weliswaar een belangrijke voorwaarde, maar niet voldoende voor een duurzame relatie met stakeholders. 
Familiebedrijven hebben dankzij hun (soms al generaties lange) connectie met de familie een unieke en onderscheidende identiteit. Dit maakt hen vaak authentiek en geloofwaardig in de ogen van klanten, potentiële arbeidskrachten en andere stakeholders. Toch kiezen lang niet alle bedrijven ervoor deze kans te benutten en zich nadrukkelijk als familiebedrijf te profileren. Bedrijven die dat wel doen, verschillen in de mate waarin en de manier waarop ze zich profileren. 

Achtergrond

Het midden- en kleinbedrijf is nog ondervertegenwoordigd in zowel het wetenschappelijke onderzoek naar familiebedrijven als het onderzoek naar reputatie. Daarbinnen is de gastvrijheidssector om twee redenen erg interessant voor dit onderzoek. Ten eerste is het gebruik van internet een belangrijke trend. Reizigers zoeken, delen en becommentariëren reisverhalen via blogs, online communities (Facebook, Tripadvisor) en sharing sites (Flickr, Youtube). Een slechte review heeft dan ook grote impact. Ten tweede is de gastvrijheidssector bij uitstek de sector waarin de identiteitsoverlap op de werkvloer zichtbaar en voelbaar is voor zowel interne als externe stakeholders. Door het directe contact met gasten en de vaak ruime openingsuren vloeien werk en privéleven in elkaar over. Ook de overeenkomst tussen bedrijfs- en familiale waarden op het gebied van gastvrijheid, veiligheid en hygiëne versterken de overlap tussen bedrijf en familie. Het spanningsveld tussen bedrijfsbelangen en familiebelangen ligt in deze sector dan ook aan de oppervlakte. 

Publicaties

Wielsma, A. J. (2015). Corporate reputation and the family business. In M. Nordqvist, L. Melin, M. Waldkirch, & G. Kumeto (Eds.), Theoretical Perspectives on Family Businesses (pp. 233-252): Edward Elgar Publishing.
Wielsma, A. J., & Brunninge, O. (2019). “Who am I? Who are we?” Understanding the impact of family business identity on the development of individual and family identity in business families. Journal of Family Business Strategy, 10(1), 38-48.

• Status: lopend
• Duur van het project: tot 2022
• Partners: Nyenrode University, Hogeschool Saxion, Jong Recron, Koninklijke Horeca Nederland

Meer weten over dit onderzoeksthema? Neem contact op met:

Albertha Wielsma via a.wielsma@windesheim.nl 

Duurzaam ondernemerschap in de context van christelijke familiebedrijven. Dat is waar onderzoeker Rosemarie Steenbeek onderzoek naar deed. Daarbij richtte zij zich vooral op de manier hoe het christelijke geloof een drijfveer kan zijn om als christelijk familiebedrijf duurzaam te ondernemen. 

Over het onderzoek

Voor dit onderzoek werd het begrip ‘duurzaamheid’ in de breedste zin genomen. Ecologisch, hoe ondernemers omgaan met de aarde en de natuur. Maar ook in maatschappelijke zin: hoe ondernemersfamilies in de maatschappij staan, hoe ze omgaan met personeel en de omgeving.  
Rosemarie Steenbeek onderzocht of en op welke manier het christelijke geloof, christelijke families hierin motiveert. 

De aanpak

Hiervoor ging zij in gesprek met christelijke familiebedrijven. Deze waren divers: van een agrarisch bedrijf met 30 medewerkers tot een productiebedrijf met bijna 1800 werknemers. Hierin lag de focus op de familie, de betekenis van het geloof voor hen, duurzaamheid en hoe elkaar dat motiveert. Daarin zocht zij naar algemene patronen.

Achtergrond

Rosemarie Steenbeek deed dit onderzoek voor haar masterthesis aan de opleiding Beleid, Communicatie en Organisatie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Al in 2017 studeerde ze bij het lectoraat Familiebedrijven af met haar hbo-thesis: een onderzoek naar welke familiewaarden het duurzaam ondernemerschap in het familiebedrijf stimuleren. Met dit recente onderzoek gaat ze dieper op deze materie in.

Het onderzoeksdoel

Familiebedrijven onderscheiden zich van niet-familiebedrijven door de manier waarop zij zich gedragen. Dit gedrag kan door het samenspel tussen de familie en het bedrijf sterk beïnvloed worden door persoonlijke overtuigingen van de familie. Op deze manier kan het christelijke geloof een belangrijke rol spelen in de manier waarop een christelijke familie onderneemt. Een beter begrip over het ondernemerschap van gelovige familiebedrijven, en wat hen hierin motiveert of stimuleert, helpt bij de ondersteuning van dit type bedrijf. Zo kan de ondernemer in zijn of haar eigenkracht ondernemen. 

Publicaties

Christelijke familiebedrijven en duurzaam ondernemen-infographic

• Status: afgerond
• Duur van het project: februari - september 2020

Meer weten? Neem contact op met:

Rosemarie Steenbeek via r.steenbeek@windesheim.nl

Family Next is er voor Overijsselse familiebedrijven die aan de slag willen met digitalisering of duurzaamheid. Of familiebedrijven waar de volgende generatie in de startblokken staat om het bedrijf over te nemen. Voor hen is Family Next een steun in de rug!

Wat is Family Next?

Familiebedrijven vormen de ruggengraat van de Overijsselse economie. We zijn trots op onze mooie familiebedrijven die zorgen voor dynamiek en werkgelegenheid. In Family Next werken het lectoraat Familiebedrijven, de provincie Overijssel, Kennispoort Regio Zwolle, MKB Deventer en Ondernemend Twente samen om Overijsselse familiebedrijven verder te helpen. Onze ondersteuning richt zich op drie thema’s: digitalisering, duurzaamheid en opvolging. We zijn er voor familiebedrijven die aan de slag willen met een van deze thema’s en minimaal vijf werknemers hebben.

Waaruit bestaat de MKB-deal?

• We werken samen met ervaren ondernemers die de familiebedrijven als coach ondersteunen bij de stappen die zij willen zetten. Samen kijken zij naar een aanpak die past bij het bedrijf.
• In Leren-van-elkaar-kringen wisselen de familiebedrijven ervaringen uit met andere ondernemers. Zo kunnen zij hun verhaal delen om anderen te helpen.
• Voor de uitvoering van de plannen is financiële ondersteuning beschikbaar in de vorm van een voucher.

En hoe zijn wij betrokken?

Tijdens en na het project meet het lectoraat Familiebedrijven de effectiviteit van deze ondersteuning. Zo kijken we of de aanpak succesvol is en of het geschikt is om beschikbaar te stellen in andere provincies.

Bent u een Overijsselse ondernemer en heeft u interesse? 

Bekijk ook de oproep op de website van de provincie Overijssel en neem gerust contact op met één van de deelnemende organisaties:

• MKB Deventer: info@mkbdeventer.nl of 0570 75 80 21
• Kennispoort Regio Zwolle: info@kennispoortregiozwolle.nl of 038 202 20 20
• Ondernemend Twente: secretariaat@ikt.nl of 053 484 99 80

Webcast: donderdag 8 oktober 16.00 uur

Op 8 oktober 2021 was er een webcast om geïnteresseerden bij te praten! Gedeputeerde Eddy van Hijum vertelde waarom familiebedrijven voor de provincie Overijssel zo belangrijk zijn. Onze Judith van Helvert nam hen mee in de laatste ontwikkelingen op het gebied van familiebedrijven en uiteraard kwam een ondernemer van een familiebedrijf aan het woord. Natuurlijk werd ook verteld wat het programma Family Next te bieden heeft. Klik hier  voor de webcast. 

• Status: lopend project
• Duur van het project: 2020 - 2023
• Partners: provincie Overijssel, Kennispoort Regio Zwolle, MKB Deventer, Ondernemend Twente, brancheorganisaties
• Website: klik hier voor meer informatie 

Meer weten? Neem contact op met:

Karin Rozendal, officemanager lectoraat Familiebedrijven via k.rozendal-de-groot@windesheim.nl

Docent-onderzoeker Frank Bos doet promotieonderzoek naar het nemen van strategische besluiten in mkb-(familie)bedrijven. Daarbij focust hij op de rol van verleden, heden en toekomst in die besluitvorming.

Over het onderzoek

Het onderzoek richt zich op verschillen in deze zogeheten “tijdsoriëntatie” tussen bedrijven. Waar het ene bedrijf bijvoorbeeld gericht is op het verleden bij het nemen van besluiten, zijn andere bedrijven juist sterk toekomstgericht. Welke factoren verklaren deze verschillen? En wat zijn de effecten daarvan, bijvoorbeeld op het gebied van innovatie?

Waarom dit onderzoek?

Het onderzoek sluit goed aan bij de hedendaagse roep in de maatschappij om meer langetermijngerichtheid in het bedrijfsleven. Familiebedrijven worden daarbij vaak als voorbeeld genoemd van bedrijven die bij uitstek gericht zouden zijn op de lange termijn. Maar in familiebedrijven speelt het verleden ook een belangrijke rol. Daarom is meer onderzoek naar dit thema van wezenlijk belang.

• Status: lopend
• Duur van het project: 2017 – 2022
• Partners: Windesheim, Rijksuniversiteit Groningen, Provincie Overijssel, Provincie Gelderland, Provincie Flevoland

Meer weten? Neem contact op met:

Frank Bos via fh.bos@windesheim.nl

Het lectoraat Familiebedrijven doet onderzoek naar de inbedding van familiebedrijven in hun omgeving. Daarbij willen we met onze kennis de verbinding aanjagen tussen het regionale netwerk en familiebedrijven.  

Over het onderzoek

Familiebedrijven hebben vaak sterke banden met de omgeving. Zo zijn ze bijvoorbeeld leverancier, dienstverlener, werkgever, investeerder of weldoener. Deze banden lopen niet alleen via het bedrijf maar ook via de familie. Omdat zowel de familie als het bedrijf geworteld is in de omgeving, zijn familiebedrijven hokvaster dan andere bedrijven. Hierdoor hebben ze niet alleen oog voor de ontwikkeling van het bedrijf, maar zijn ze ook extra betrokken bij de sociaal-economische ontwikkeling van de regio. Ook spelen ze vaak een actieve rol in het lokale en regionale verenigingsleven.

Er is nog weinig bekend over hoe de netwerken van familiebedrijven functioneren en wat de belangrijkste verschillen zijn met netwerken van niet-familiebedrijven. Waarschijnlijk groeien de netwerken rond familiebedrijven vooral organisch. Er is vertrouwen en wederzijds begrip doordat het netwerk gemeenschappelijke waarden deelt. De relaties zijn meestal langdurig en wederkerig, in plaats van eenmalig. Tegelijkertijd kunnen deze sterke informele netwerken ten koste gaan van de banden met partijen die meer op afstand staan. Denk bijvoorbeeld aan overheidsorganisaties, kennisinstellingen, brancheorganisaties en regionale ontwikkelingsmaatschappijen. Terwijl zij juist van strategisch belang zijn voor de aanvoer van nieuwe kennis, contacten en middelen voor het familiebedrijf.

Aanpak

Een belangrijke vraag is of familiebedrijven de bestaande informele (en organisch gegroeide) netwerken voldoende benutten. Daarnaast belichten we de andere kant van de medaille, namelijk: hoe kunnen familiebedrijven meer profiteren van de kennis, middelen en capaciteit bij kennisinstellingen, brancheorganisaties, overheden en andere organisaties? Ook willen we de (beleids)aandacht bij deze organisaties voor familiebedrijven vergroten. Bijvoorbeeld door maatschappelijke uitdagingen zoals digitalisering en duurzaamheid te verbinden met specifieke uitdagingen voor het familiebedrijf zoals opvolging en (bij)scholing.

Samenwerking

Op dit thema werken we samen met familiebedrijven in Oost-Nederland, provinciale en lokale overheden, regionale ontwikkelingsmaatschappijen, kennisinstellingen en andere organisaties die zich op de regionale economie richten. Lopende projecten en activiteiten op dit thema zijn onze jaarlijkse bijdrage aan de Regio Zwolle Monitor, ons project over het Europese mkb-beleid en analyses over de rol van familiebedrijven in de regionale economie. 

Publicaties

SME rapport

Regio Zwolle Monitor 2020

• Status: lopend
• Partners: Provincie Overijssel

Meer weten over dit onderzoeksthema? Neem contact op met:

Bart Hoogeboom via b.hoogeboom@windesheim.nl

Dit onderzoek richtte zich op hoe familiebedrijven in Gelderland optimaal kunnen worden ondersteund door adviseurs. De hamvraag hierbij was: in hoeverre houden specialistische adviseurs rekening met het familiale karakter van een familiebedrijf? En hoe ze gaan ze hiermee om in hun advisering?

Over het onderzoek

In samenwerking met de provincie Gelderland startte het lectoraat een onderzoek naar hoe familiebedrijven worden geadviseerd. Daarbij gaat het om verschillende typen adviseurs zoals accountants, juristen, bedrijfskundigen, strategisch adviseurs, coaches en familiebedrijven-adviseurs. Met een enquête onderzochten we in hoeverre zij rekening houden met het familiale karakter van een familiebedrijf, en hoe ze hiermee omgaan in hun advisering.

Waarom dit onderzoek?

De aanleiding voor het onderzoek was de koers van de provincie Gelderland. In het coalitieakkoord vermeldde de provincie dat er de komende jaren veel aandacht is voor het realiseren van maatschappelijke opgaven. Dit betekent dat er meer aandacht komt voor duurzaamheid, innovatie en energietransitie. Zeker 70% van de Gelderse bedrijven is een familiebedrijf. Daarmee hebben familiebedrijven (en de families) een aanzienlijke rol in het realiseren van deze maatschappelijke opgaven.

De resultaten

Uit het onderzoek bleek dat veel adviseurs geen of weinig rekening houden met de betrokkenheid van de familie bij het bedrijf en wat dit betekent voor veranderingstrajecten. Het onderzoek leidde tot best practices over de advisering aan familiebedrijven. Door verschillende aanpakken met elkaar te vergelijken, konden we conclusies trekken over hoe familiebedrijven in de adviespraktijk zo goed mogelijk worden ondersteund. De inzichten uit het onderzoek lichtten we toe tijdens een bijeenkomst.

Publicaties

Infographic

• Status afgerond
• Duur van het project 2019-2020
• Opdrachtgever: Provincie Gelderland
• Partners: Provincie Gelderland

Meer weten over dit onderzoek? Neem contact op met:

Judith Van Helvert-Beugels via jmc.van.helvert@windesheim.nl.

Naast samenwerken aan onderzoek en kennissessies, wil een aantal familiebedrijven graag méér doen. Daarom is de Stichting Ten Clarenwater in het leven geroepen, voor gericht onderzoek naar familiebedrijven. Families, familiebedrijven en andere organisaties kunnen via de stichting een financiële bijdrage leveren aan specifieke onderzoeksthema’s, of aan het lectoraat Familiebedrijven in het algemeen. 

Dit, samen met de intensieve samenwerking met ondernemers én uiteraard de structurele bijdrage van hogeschool Windesheim, zorgt ervoor dat we onze missie kunnen najagen. Namelijk: het versterken van de ondernemende kracht van familiebedrijven.

Hoe werkt het?

Om in aanmerking te kunnen komen voor het de middelen van de Stichting Ten Clarenwater, leggen wij een verzoek bij hen neer. Dit verzoek worden beoordeeld door het bestuur van de stichting. Wij leggen vervolgens verantwoording af aan het stichtingsbestuur over hoe de gelden zijn besteed en welke onderzoeksresultaten we hebben behaald. 

Meer weten over Stichting Ten Clarenwater? Neem dan contact op met:

Cindy Ulkeman
E.  info@tenclarenwater.nl
T. (088) 469 9451

Website Stichting Ten Clarenwater
 

Bij het lectoraat Familiebedrijven is er regelmatig plek voor studenten die willen afstuderen! Al onze afstudeerders doen onderzoek op het gebied van familiebedrijven. Het kan een zelfstandig onderzoek zijn dat je inbrengt, of -als je nog geen eigen onderwerp hebt- een onderzoek dat deel uitmaakt van een van onze lopende projecten. 

Wie studeren er bij ons af?

Onze afstudeerders komen van heel diverse opleidingen. Je studeert af op het thema familiebedrijven. Het onderwerp kan heel uiteenlopend zijn. Gemiddeld zijn er zo’n 6 afstudeerders bij ons per half jaar.

Hoe is het om bij ons af te studeren?

Veel ruimte voor eigen initiatief vinden we belangrijk. Bovendien is er voor jou en je mede-afstudeerders een speciale werkruimte beschikbaar. Zo kun je ook met elkaar samenwerken. Je wordt begeleid door een van onze onderzoekers. Is jouw afstudeeropdracht excellent? Dan is het zelfs mogelijk om mee te dingen naar de Ten Clarenwater Thesis Award: de jaarlijkse (en internationale) scriptieprijs over familiebedrijven.

Meer weten?

Heb je belangstelling voor familiebedrijven en wil je op dit onderwerp afstuderen? Dan horen we dat graag! En ook of je al een specifiek onderwerp in gedachten hebt. Afhankelijk van of er plaats is gaan we graag met je in gesprek. Vooraf ontvangen we graag je cijferlijst, motivatie en CV. Stuur deze naar Karin Rozendal via k.rozendal-de-groot@windesheim.nl en we nemen snel contact met je op.

Het lectoraat Familiebedrijven wordt ondersteund door een groep van internationale wetenschappers. Deze wetenschappers zijn internationaal actief bij een centrum voor het familiebedrijf, of vervullen een belangrijke rol in wetenschappelijke organisaties die onderzoek naar familiebedrijven ondersteunen. 

Wie zitten er in de scientific committee?

• Andrea Calabrò, University of Witten Herdecke 
• Nadine Kammerlander, HU - Otto Beisheim School of Management
• Tommaso Minola, University of Bergamo
• Mattias Nordqvist, Jönköping University CeFEO
• Torsten Pieper (voorzitter), Kennesaw State University

Wij zijn op een missie: wij willen de ondernemende kracht van familiebedrijven versterken. Precies daarom onderhouden we intensieve relaties met ondernemers in familiebedrijven. Door regelmatig contact, deelname aan onze onderzoeken of een bijdrage aan onze kennissessies.  

De langdurige relaties en het contact met deze familiebedrijven (in uiteenlopende branches) geeft ons bestaansrecht. En houdt bovendien onze inspanningen scherp. 

We bouwen aan een excellente nationale en internationale kennispositie. Daarvoor werken we structureel samen met:

• Nederland Lectoren Platform Ondernemerschap (NLPO)
• Rijksuniversiteit Groningen
• Utrecht University
• Jönköping International Business School, Zweden
• HU - Otto Beisheim School of Management

STEP

Windesheim neemt deel aan het STEP project: Successfull Transgenerational Entrepreneurship Practices. Hierin werken we samen met de belangrijkste internationale kennisinstellingen op het gebied van familiebedrijven. Lees meer over STEP.

EuFBC

Windesheim neemt deel aan European Family Business Research Centers Network. Dit internationaal netwerk van onderzoekscentra bevordert samenwerking tussen onderzoekers met het doel de kwaliteit van het onderzoek te verbeteren. Regelmatig zijn er seminars. Lees meer over EuFBC.

Brancheorganisaties

In Nederland onderhouden we contact met belangrijke ondernemers- en brancheorganisaties.

• FBNed
• ONL
• Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt
• LTO Noord
• Cumela
• Koninklijke Horeca Nederland
• Verenigde Maakindustrie Oost
• Hiswa-Recron