Lectoraat Gezonde Samenleving

Door middel van diverse onderzoeksmethoden en activiteiten willen we achterhalen waarom het mensen lukt om kansen te pakken. Juist als je leeft in een sociale en fysieke omgeving waar de kansen meestal niet voor het oprapen liggen of vanzelfsprekend zijn. Samen met de mensen zelf, gaan we op zoek naar wat helpend is geweest of wat helpend zou kunnen zijn. En dat gaat dan over verschillende dingen, zoals onderwijs, gezond leven en het doorbreken van armoede. En hoe kunnen intergenerationele verbindingen, verbindingen zoals de band tussen ouder en kind, daarbij helpend zijn?

Meer gelijke kansen

Dat de intergenerationele verbindingen heel sterk zijn staat buiten kijf. We weten uit onderzoek al goed welke kansen en belemmeringen worden overgedragen van generatie op generatie, en dat het een heel hardnekkig patroon kan zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan armoede, laaggeletterdheid of een leefstijl die niet de meest gezonde is. Daarom is de afgelopen jaren aanbod ontwikkeld om gezinnen en kinderen te ondersteunen en meer (gelijke) kansen te bieden. Maar veel van deze interventies of methodieken lijken maar moeizaam of gedeeltelijk te helpen. Hoe kan dat nou? 

De kracht van intergenerationele banden

We gaan daarom op zoek naar hoe juist de kracht van intergenerationele banden ingezet kan worden bij het pakken van kansen. Want soms is er een gezin of gezinslid dat het belemmerende patroon doorbreekt. Dan besluit een jongere die opgroeit in een familie waar veel gerookt wordt om niet die eerste sigaret op te steken, koopt een kind dat opgroeit in armoede later een eigen huis, of besluit een (groot)ouder die zelf eigenlijk niet zo goed kan lezen en schrijven om zijn (klein)kinderen wel te kunnen voorlezen.

Verhalen ophalen

Wat maakt dat zij deze andere stap wel willen en kunnen nemen? Wat is daar nu precies gebeurd, wat is het geheim? Wat is het geweest dat maakt dat in een bepaald gezin en in een bepaalde wijk de kracht van de band tussen ouder(s) en kind gebruikt is om meer kansen te creëren? Op deze vraag gaan we een antwoorden zoeken, door op verschillende manieren verhalen op te halen met en bij inwoners. Waarbij we op zoek gaan naar antwoorden op de kernvragen:  Wat zou volgens henzelf helpen? En waar hebben zij dan behoefte aan?

• Status: lopend project

Meedoen of meedenken? Neem contact op met:

Lydia van Koningsveld, ondersteuning Gezonde Samenleving
E-mail: l.van.koningsveld@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

De gevolgen van de coronapandemie zijn voor iedereen merkbaar, maar voor kwetsbare groepen lijkt de impact het grootst. Zij ervaren veel gevoelens van stress en eenzaamheid. Laaggeletterden zijn zo’n kwetsbare groep. Zij hebben problemen met lezen, schrijven en/of rekenen en vaak ook beperkte digitale en gezondheidsvaardigheden. In de praktijk betekent dat bijvoorbeeld dat laaggeletterden vaak niet in staat zijn om het nieuws over het coronavirus goed te begrijpen vanwege het ingewikkelde taalgebruik. En dat laaggeletterde ouders moeite hebben om nieuwsbrieven vanuit school te lezen en hulp te bieden bij thuisonderwijs aan hun kind. 

Voel je goed!

Het interventieprogramma Voel je goed! is gericht op gezondheid en geletterdheid en bestaat uit een combinatie van eet- en beweegadviezen van een diëtist en groepslessen gezondheidsvaardigheden van een vrijwilliger. De doelgroep bestaat uit lager opgeleide volwassenen die laaggeletterd zijn. Het lectoraat Gezonde Samenleving wil in samenwerking met Stichting Lezen en Schrijven achterhalen hoe deelnemers van Voel je goed! de coronaperiode beleven en wat hun ervaringen zijn met het programma in coronatijd. Het doel van het onderzoek is inzicht krijgen in de ervaringen en behoeftes van laaggeletterden ten tijde van corona. 

Onderzoeksvragen

Onze hoofdvraag luidt: Hoe beleven laaggeletterde Voel je goed!-deelnemers de coronaperiode?

Onze deelvragen zijn: 

1. Welke invloed heeft corona op de fysieke en sociale gezondheid van de deelnemers?
2. Welke invloed heeft corona op het gezinsleven van de deelnemers?
3. In hoeverre ervaren de deelnemers stress en eenzaamheid in de coronaperiode?
4. Welke ervaringen en behoeftes hebben de deelnemers ten aanzien van Voel je goed! in de coronaperiode?

Methode

Om antwoord te krijgen op de onderzoeksvragen, wordt er kwalitatief onderzoek gedaan door middel van interviews. We gaan in gesprek met deelnemers van Voel je goed! in de regio Hilversum en Oost-Nederland met Nederlands als moedertaal.

• Het onderzoek wordt uitgevoerd in de periode tussen september en december 2020. 

Meer weten? Neem contact op met:

Wilma Lipke, docent-onderzoeker lectoraat Gezonde Samenleving, via 088 469 87 53 of w.lipke-steenbeek@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad).

Alle kinderen zouden binnen het onderwijs de kans moeten krijgen zichzelf te ontwikkelen, zodat zij kunnen opgroeien tot gelukkige en gezonde volwassenen. Dat is het uitgangspunt in ons overheids-beleid. Maar de kansen die kinderen binnen het onderwijs krijgen, zijn niet voor iedereen gelijk. Soms ontstaat er ongelijkheid, bijvoorbeeld wanneer kinderen van de basisschool de overstap maken naar de middelbare school. Zouden ouders misschien kunnen en willen bijdragen aan het vergroten van gelijke onderwijskansen in deze overgang? Dat willen we in dit onderzoek verkennen.

Samen met een groep nieuwsgierige ouders willen we gaan uitzoeken hoe ouders denken over op-leiding(sniveau), hoe zij de overgang van hun kind naar de middelbare school hebben ervaren, en wat zij zouden willen/kunnen doen wanneer zij (zelf of in hun omgeving) te maken krijgen met onderwijs-ongelijkheid. Dat doen we met ouders die mogelijk minder bekend zijn met wat er allemaal kan en speelt in het onderwijs, omdat zij zelf een minder lange onderwijsloopbaan hebben gehad (met bij-voorbeeld basisonderwijs, voortgezet onderwijs of mbo als hoogst genoten opleiding) uit de regio Overijssel, wiens kind in de afgelopen vijf jaar de overstap naar de middelbare school heeft ge-maakt.

Onderzoek

Dit najaar komen de ouders een aantal keer bij elkaar om onderzoek te doen, samen met een onder-zoeker van hogeschool Windesheim. Onderzoek doen kan op veel verschillende manieren. Bijvoorbeeld door met elkaar te praten, te schrijven, te knutselen, toneel te spelen, filmpjes te maken en misschien nog veel meer! Niets moet en alles mag – dat is het motto. Samen met ouders denken we na over onderwijs en delen we de kennis die tijdens het onderzoek wordt verzameld.

Meer weten? Neem contact op met: 

Lydia van Koningsveld, ondersteuning Gezonde Samenleving
E-mail: l.van.koningsveld@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

De gemeente Zwolle wil zich met Zwolse en landelijke partners inzetten voor bewoners met gezondheidsachterstanden. Deze bewoners hebben naast gezondheidsproblemen ook vaker te maken met bijvoorbeeld werkloosheid en armoede. Een oplossing voor deze problemen wordt gezien in de lokale integrale wijkgerichte aanpak ‘Zwolle Gezonde Stad’. Deze lerende en groeiende aanpak wordt sinds 2010 ingezet in enkele Zwolse wijken waar nu relatief veel mensen wonen met gezondheidsachterstanden en een lage sociaal-economische status, waaronder Diezerpoort, Holtenbroek en Aa-landen.

Vervolgonderzoek

Uit eerdere onderzoeken weten we dat die aanpak effect heeft (gehad) op het bevorderen van een gezondere omgeving, gezond gedrag, gezond gewicht en het wegnemen van sociaal-economische gezondheidsverschillen. Binnen het lectoraat Gezonde Samenleving wordt nu (2018 t/m 2022) met subsidie van ZonMw vervolgonderzoek gedaan. 

Onderzoeksvragen

Het onderzoeksproject 12 jaar Zwolle Gezonde Stad richt zich op twee onderzoeksvragen:

1. Wat is er in de afgelopen 8 jaar en wat wordt de komende 4 jaar concreet gedaan op het niveau van de lokale organisatie en implementatie, dat bijgedraagt aan het succes van de aanpak Zwolle Gezonde Stad? Door inzichtelijk te maken wat er concreet is gedaan, kunnen andere gemeenten en onderwijs hier lering uit trekken (retrospectief).
2. Hoe kan doelgroepparticipatie worden verbeterd? Uit de literatuur blijkt steeds duidelijker dat doelgroepparticipatie noodzakelijk is voor succes, en daarom nadrukkelijk een onderdeel zou moeten zijn van integrale aanpakken van gezondheidsverschillen. Gemeente Zwolle en haar partners willen de samenwerking met de doelgroepen (ouders en hun kinderen en senioren) verbeteren bij de invulling en uitvoering van de aanpak op de gezondheidsachterstanden. De leerpunten worden gedeeld met andere gemeenten en onderwijs voor verdere uitrol (prospectief).

In de periode 2018 t/m 2022 gaan we actief aan de slag met deze beide onderzoeksvragen.

• Status: lopend project

Meer weten? Neem contact op met:

Lydia van Koningsveld, ondersteuning Gezonde Samenleving
E-mail: l.van.koningsveld@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Het project GO! Noord Nederland heeft als doel het stapsgewijs samen met bewoners identificeren en benutten van kansen om de leefomgeving in dorpen gezonder in te richten, door slimme aanpassingen in de openbare ruimte. De lokale karakteristieken van het dorp zijn daarbij leidend.

Samenwerking

In GO! Noord Nederland werken we vanuit het lectoraat samen met de Hanzehogeschool en hogeschool NHL Stenden, GGD-en (Groningen, Friesland, Drenthe), Veiligheidsregio Groningen, RIVM en vijf gemeenten (Westerkwartier, Súdwest Fryslân, Ooststellingwerf, Smallingerland, Emmen) aan het verbeteren van een gezonde leefomgeving. Wij doen dit samen met en voor de inwoners volgens de GO!-methode.

Cocreatie met bewoners

De GO!-methode is een manier om op integrale wijze in cocreatie met bewoners handelingsperspectieven beschikbaar te stellen om daarmee de leefomgeving lokaal gezonder in te richten. Lokale thema’s zijn daarbij leidend. Met de GO!-methode worden deze thema’s voor de betrokken gemeenten uitgewerkt en gekoppeld aan relevante integrale maatregelencombinaties. Kijk ook eens op www.gonoordnederland.nl.(opent in nieuw tabblad)

• Status: lopend project

Meer weten? Neem contact op met:

Lydia van Koningsveld, ondersteuning Gezonde Samenleving
E-mail: l.van.koningsveld@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Armoede staat gezondheid in de weg. In Meppel is van ruim duizend gezinnen bekend dat ze in armoede leven. Ook zijn er (te) veel mensen die nauwelijks rondkomen. Om in die gezinnen de stress door armoede te verminderen en ruimte te maken voor gezondheid, is Meppel pilotgemeente voor De Geweldige Wijk. Dit is een initiatief van de maatschappelijk onderneming GeluksBV en het lectoraat (toen nog De Gezonde Stad). Samen met Welzijn MensenWerk, inwoners van Meppel, de gemeente en de GeluksBV heeft het lectoraat een programma met toolkit ontwikkeld dat al de dagelijkse behoeften en mogelijkheden van mensen in armoede centraal zet. Inmiddels kan elke gemeente ermee aan de slag. 

Hulp organiseren via app

In de eerste fase leren mensen via een app hun eigen hulp te organiseren. Die wordt geboden door wie dat wil: bewoners, organisaties en bedrijven uit Meppel. De eerste interventie, Geweldig Bedankt, is een (digitaal) informeel wijknetwerk dat via een applicatie mensen toeleidt naar (fysieke) sociale interactie en meer ondersteuning. In deze eenvoudige app staat persoonlijk contact tussen hulpvragers en hulpgevers centraal. De app wordt ontwikkeld in cocreatie met de doelgroep.

Hulpvraag gezinnen centraal

Kansarme gezinnen worden in eerste instantie geholpen door een wijk- of een buurtteammedewerker. Maar zij kunnen uiteindelijk zelf, via de app, hulp vragen bij kleine problemen. Denk aan het repareren van een kinderfiets, het vinden van een kinderbedje of kleding, of tips voor een goedkope en gezonde maaltijd. Het programma werkt dus vraaggericht: de hulpvrager ontvangt gerichte ondersteuning, in reactie op zijn/haar vraag. Het (digitale) informele netwerk dat ontstaat, mobiliseert het potentieel aan sociale overwaarde. Dit netwerk wordt ingezet om gezinnen aan de onderkant van onze samenleving in hun kracht te helpen. Iedereen mag geven, maar alleen de kansarme gezinnen mogen vragen.

Te gast in talkshow ER IS GENOEG

Natascha Notten, oud-lector Gezonde Samenleving, en Carin Cuijpers, eigenaar van GeluksBV, waren in november 2020 te gast in de talkshow ER IS GENOEG(opent in nieuw tabblad). In de uitzending vertelt Carin meer over het project en de app, bekijk hier het fragment(opent in nieuw tabblad). Na afloop gingen ervaringsdeskundigen Miranda Blom en Otto Waterreus met Natascha en Carin in gesprek. 

• Status: lopend project

Meer weten? Neem contact op met:

Lydia van Koningsveld, ondersteuning Gezonde Samenleving
E-mail: l.van.koningsveld@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Maaike Koning is per april 2017 een promotieonderzoek gestart in samenwerking met de Radboud Universiteit Nijmegen naar de relatie tussen voedingspraktijken van ouders en eetgedrag en gewichtsstatus bij adolescenten.

Welke rol spelen kenmerken van ouders bij de opvoeding?

De thuisomgeving speelt een belangrijke rol in de vorming van gezonde gewoonten, zoals eetgedrag. Ouderschapsstijlen bij de voeding van kinderen, namelijk (op)voedingspraktijken van ouders, kunnen het eetgedrag beïnvloeden. Hieronder worden alle concrete gedragingen van ouders verstaan in de eetcontext. Ook worden kenmerken van ouders onderzocht (zoals ervaren stress en depressie) die bepalend lijken te zijn voor de ontwikkeling van voedingspraktijken over tijd.

Methodiek

Er wordt gebruikgemaakt van een longitudinaal vragenlijstonderzoek met gewichtsmetingen bij kinderen op middelbare scholen. Deze leerlingen zullen jaarlijks gedurende 3 jaar worden gevolgd. Er worden zowel scholen uit hogere als lagere SES-wijken in het onderzoek betrokken.

Het project is uniek omdat een grote diversiteit aan voedingspraktijken en objectieve gewichtsgegevens van kinderen worden onderzocht door de tijd heen. Daarnaast is er nog nauwelijks longitudinaal onderzoek verricht naar de wederzijdse relaties tussen voedingspraktijken en eetgedrag en gewicht van kinderen.

• Status: lopend project

Meer weten? Neem contact op met:

Lydia van Koningsveld, ondersteuning Gezonde Samenleving
E-mail: l.van.koningsveld@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

Onderzoeksdoel

BiiB zet in op het ketenbreed en preventief versterken van de digitale geletterdheid¹ van ouders van kinderen van -9 maanden tot 4 jaar (voorschoolse periode) in Schoonoord. De samenwerkingspartners beogen daarmee de intergenerationele overdracht van beperkte digitale geletterdheid (specifiek ICT basisvaardigheden en mediawijsheid) te voorkomen, waardoor een nieuwe generatie kinderen gelijke kansen heeft op gezond, veilig en kansrijk opgroeien.  

BiiB wordt mede gefinancierd door de gemeente Coevorden vanuit de regeling ‘Innovatie zorg en ondersteuning in het sociaal domein’.

• Status: lopend
• Samenwerkingspartners: lectoraten 'Gezonde Samenleving' en 'Jeugd & Media' van Hogeschool Windesheim, praktijkorganisaties Icare JGZ, De Kraamvogel, Kids First en Kinderwereld  én ouders van jonge kinderen die in Schoonoord wonen. Waar mogelijk werken ook studenten van Windesheim (Social Work, HBO-Verpleegkunde, Pedagogisch Management Kind en Educatie) mee. 

In 1.5 jaar zetten we de volgende stappen 

• We inventariseren de (behoefte aan) ICT basisvaardigheden en mediawijsheid onder de doelgroep, inclusief hun mediaopvoedingsvragen; 
• We inventariseren de (behoefte aan) digitale geletterdheid, mediawijsheid en mediaopvoedingsvaardigheden onder de beroepskrachten die met de doelgroep en hun kinderen werken; 
• We identificeren factoren die gezond, veilig en kansrijk gebruik van beeldschermmedia door de doelgroep en hun kinderen belemmeren dan wel faciliteren; 
• We innoveren (verbeteren, ontwikkelen) het (preventieve) huidige aanbod rond het versterken van digitale geletterdheid via Participatief Actie Onderzoek (PAR); 
• We delen de verkregen inzichten, (door)ontwikkelde interventies en over PAR geleerde lessen binnen de gemeente Coevorden en in het onderwijs bij Hogeschool Windesheim.

Meer weten? Neem contact op met:

Svenja Kuiper-Büttner, onderzoeker Jeugd & Media
E-mail: s.a.buttner@windesheim.nl(opent in nieuw tabblad)

¹ Digitale geletterdheid is het geheel van competenties om actief en bewust deel te kunnen nemen aan de digitale samenleving.