Congres PMT centraal bij behandeling LVB

De psychoseksuele ontwikkeling van mensen met een verstandelijke beperking wordt deels beïnvloed door de ondersteuning die ze nodig hebben, maar voornamelijk door de attitude van de mensen om hen heen (familie en hulpverleners). Overbescherming en onderschatting van de mogelijkheden en behoeften op het gebied van seksualiteit, maar ook een gebrek aan privacy en gelegenheid tot intimiteit, maken dat seksualiteit onderdrukt wordt of juist te openlijk tot uiting komt. Interventies ten aanzien van seksualiteit zijn nodig om de kwaliteit van leven te vergroten en het helaas veel voorkomende seksueel misbruik te voorkomen.
We presenteren twee programma’s op het gebied van affectief-seksuele opvoeding, die gebaseerd zijn op studies van onze onderzoeksgroep. Eén programma is ontwikkeld voor mensen met een licht verstandelijke beperking, het andere programma voor mensen met een laag niveau van lees- een schrijfvaardigheid. 

Over Dolores Gil-Llario

Dolores Gil-Llario is als hoogleraar verbonden aan de Universiteit van Valencia. Sinds 1995 doe ze onderzoek naar seksuele gezondheid en de preventie van risicovol gedrag bij verschillende doelgroepen, waaronder mensen met een verstandelijke beperking. Ze is  hoofdonderzoeker van twee door de Spaanse regering gesubsidieerde studies. De eerste betreft de behoeften en risico’s op het gebied van seksualiteit van mensen met een verstandelijke beperking. In de tweede studie staat de effectiviteit van een programma gericht op affectief-seksuele opvoeding centraal. Dolores publiceerde talrijke artikelen en begeleidde een tiental PhD studenten. Ze is momenteel hoofdopleider van de Master Seksualiteit. Ze is voorzitter van SALUSEX, vereniging voor de studie van seksualiteit en de verdediging van seksuele rechten en leidt de onderzoeksgroep aan de Universiteit van Valencia met dezelfde  naam. Ze is lid van het European Sexual Medicine Network en leidt daar de subgroep met als aandachtsgebied verstandelijke beperking en seksuele gezondheid.

Agressief gedrag is een veelvoorkomend probleem bij mensen met een licht verstandelijke beperking, met een (grote) negatieve impact op de maatschappij. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er veel naar therapie verwezen wordt voor agressief gedrag. Bij de behandeling wordt vaak aangegrepen op boosheid / frustratie als een van de voorlopers van een agressieve uitbarsting. En hoewel bekend is dat voorafgaand aan een uitbarsting een verhoging is van lijfelijke signalen, wordt er in de standaard behandelingen nog maar weinig aandacht geschonken aan bewustzijn van deze lichamelijke signalen voorafgaand aan een uitbarsting. Het lichaam wordt verondersteld een krachtig instrument te zijn in het herkennen en reguleren van emoties, zoals bij boosheid voorafgaand aan agressief gedrag. Een behandelvorm die hier direct op aansluit en waarbij het (bewegend) lichaam en de (lijfelijke) ervaringen centraal staan is psychomotorische therapie. Tijdens deze lezing zal het proefschrift “Psychomotor therapy in people with mild intellectual disabilities or borderline intellectual functioning: What do you feel when you are angry ?”centraal en worden inzichten vanuit de literatuur, experts én ervaringsdeskundigen over psychomotorische therapie deze behandelvorm gedeeld. 

Over Tina Bellemans
Dr. Tina Bellemans is bewegingswetenschapper en psychomotorisch therapeut. In 2021 verdedigde ze met succes haar proefschrift getiteld “Psychomotor therapy for people with mild intellectual disabilities or borderline intellectual functioning: What do you feel when you are angry?” aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Momenteel is ze werkzaam als docent bij de masteropleiding psychomotorische therapie aan Hogeschool Windesheim in Zwolle en is ze als postdoc onderzoeker verbonden aan het lectoraat Gezondheid, Bewegen en Welzijn, waar ze verantwoordelijk is voor de onderzoekslijn “verstandelijke beperking. Haar huidige onderzoek is hoofdzakelijk gericht op psychomotorische therapie (PMT) bij mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB), met name wanneer er ook sprake is van problemen met het reguleren van boosheid en agressief gedrag.  

Seksueel misbruik is een wereldwijd probleem met grote gevolgen voor gezondheid en psychosociaal functioneren. Mensen met een verstandelijke beperking (VB) hebben een groter risico op seksueel misbruik dan mensen met zonder een VB. Vroegtijdige signalering en passende behandeling is essentieel om de gevolgen te verminderen en de kwaliteit van leven te vergroten. Om dit te bereiken is de aanwezigheid en effectieve implementatie van beleid en een protocol om seksueel misbruik te verminderen en aan te pakken binnen een zorginstelling voor mensen met een VB van belang. Daarnaast is het belangrijk dat zorgprofessionals kennis hebben over de gevolgen van seksueel misbruik bij mensen met een VB. Voor psychomotorisch therapeuten is kennis over de impact van seksueel misbruik op de lichaamsbeleving van specifieke waarde, omdat dit een belangrijke focus is van hun behandelwijze. In deze lezing staat het proefschrift “Sexual abuse in individuals with intellectual disability: a psychomotor perspectieve” centraal, waarin aandacht wordt besteed aan beleid bij seksueel misbruik, de gevolgen van seksueel misbruik (onder andere op lichaamsbeleving) en de ontwikkeling van de Lichaamsbelevingslijst LVB. 

Over Manon

Manon Smit is onderzoeker, orthopedagoog en docent. In oktober 2023 verdedigt zij haar proefschrift getiteld “Sexual abuse in individuals with intellectual disability: a psychomotor perspective” aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Momenteel is zij werkzaam als docent bij de masteropleiding psychomotorisch therapie aan Hogeschool Windesheim in Zwolle en is ze als projectleider en onderzoeker verbonden aan Viveon, de academische werkplaats van ’s Heeren Loo en de Vrije Universiteit Amsterdam. Bij Viveon richt zij zich op ontwikkeling van een richtlijn psychotrauma bij mensen met een verstandelijke beperking.  

In deze workshop neem ik je mee in de interventiebeschrijving individuele PMT voor volwassenen met een LVB en agressief gedrag. We vertalen de wetenschappelijke theorie naar een praktisch model waar je direct mee aan de slag kunt. Een beknopte duidelijke kapstok waardoor iedereen snapt waar je in de PMT mee oefent. En een uitgebreide handleiding. Na deze workshop kun je aan verwijzers en cliënten duidelijk vertellen wat je doet en waarom je dit doet. En heb je de juiste vragenlijsten om de effecten van de PMT zichtbaar te maken. 

Over Mieke Burger
Sinds 2011 werk ik als PMT'er in de verstandelijk gehandicaptenzorg. 

Hulpverleners stellen vaak de cliënt centraal. Maar het is natuurlijk niet de bedoeling dat we onszelf en ons eigen lichaam vergeten! Daarom staat in deze workshop het lichaam van de therapeut in het middelpunt! Aandacht voor onze eigen bewuste lichaamsbeleving bergt namelijk verrassende therapeutische mogelijkheden in zich en kan het plezier in ons werk vergroten.  

We staan stil bij het lichaam op de volgende terreinen: 

• Zelfzorg 
• Lichamelijke reacties van de therapeut als bron van informatie voor de therapie  
• Tegenoverdracht in de behandeling van trauma 
• Zelfregulatie van en voor de therapeut 
• Lichaamsbewustzijn en lichaamshouding

Over Mia Scheffers
Mia is opgeleid als bewegingswetenschapper, seksuoloog en integratief bewegingspsychotherapeut. Zij werkte ruim 25 jaar bij Centrum ’45, landelijk centrum voor behandeling van psychotraumaklachten ten gevolge van vervolging, oorlog en geweld. In 2018 rondde ze haar promotieonderzoek over lichaamsbeleving bij mensen met psychiatrische problematiek af. Momenteel is ze als associate lector verbonden aan het lectoraat Bewegen, Gezondheid en Welzijn van hogeschool Windesheim. Zij was van 2000 tot 2022 verbonden aan de Master PMT als docent en supervisor.   

Liefde, relaties en seksualiteit van mensen met een lvb zijn altijd al een taboe geweest voor ouders, begeleiders en behandelaars. Het VN-verdrag voor de rechten van de mensen met een beperking noemt echter het recht op een zo hoog mogelijk niveau van gezondheid, waaronder seksuele gezondheid (Artikel 25 + 25A). Seksuele gezondheid vereist de mogelijkheid om plezierige en veilige seksuele ervaringen op te doen, vrij van dwang, discriminatie en geweld. En seksuele gezondheid vereist een positieve en respectvolle benadering van seksualiteit en seksuele relaties (World Health Organization, 2010). Ook na trauma hebben mensen recht op relatievorming en seksueel plezier. In deze workshop leer je hoe je in PMT kunt bijdragen aan seksuele gezondheid en plezier voor mensen met een lvb. 

Over Esther:
Esther van der Steeg is consulent seksuele gezondheid NVVS, supervisor NVVS en gedragswetenschapper SKJ. Ze heeft ervaring met sekscounseling, onderzoek naar seksuele integriteit en onderwijs over seksuele gezondheid aan verschillende doelgroepen. Zij is auteur van het voorlichtingsboek Lekker in je lijf! 

De PMT-module Veilig en Sterk is ontwikkeld speciaal voor mensen met een LVB die seksueel misbruik hebben meegemaakt met als doel het contact met het eigen lichaam en met anderen te herstellen. Seksueel misbruik heeft een negatieve invloed op de lichaamsbeleving van mensen met een LVB: door het misbruik raakt het contact met het eigen lichaam verstoord en ontstaan problemen met voelen, herkennen en reguleren van lichaamssignalen en emoties. Dit leidt tot moeilijkheden in het aangeven van eigen behoeften en grenzen binnen sociale relaties. Deze module is ontwikkeld met veel experts uit het werkveld en wordt momenteel onderzocht op effectiviteit. Onlangs is ook de Lichaamsbelevingslijst voor mensen met een LVB ontwikkeld en onderzocht. Dit blijkt een erg mooi instrument om zicht te krijgen op de lichaamsbeleving van mensen met een LVB.  

In deze workshop laten we jullie kennismaken met de Lichaamsbelevingslijst LVB en het behandelprotocol van  Veilig en Sterk. Je gaat de Lichaamsbelevingslijst LVB invullen en zal een aantal werkvormen uit de module samen met je collega's oefenen. 

Over Marieke Leeflang & Manon Smit 

Marieke Leeflang: psychomotorisch therapeut en mindfulness trainer bij 's Heeren Loo locatie Noordwijk en promovendus bij Viveon in samenwerking met het lectoraat kenniscentrum bewegen gezondheid en welzijn bij Hogeschool Windesheim  

Manon Smit: docent bij de masteropleiding psychomotorisch therapie aan Hogeschool Windesheim in Zwolle en projectleider en onderzoeker bij het project “Kwaliteit van zorg bij psychotrauma” van Viveon, de academische werkplaats van ’s Heeren Loo en de Vri

Jeugdigen functionerend op het niveau van een LVB en hun gezinnen ervaren uitdagingen waarbij een ervarings- en lichaamsgerichte insteek helpend kunnen zijn. Ze lopen vast in hun ontwikkeling en functioneren, vaak als gevolg van een opeenstapeling van factoren, zoals: een LVB of andere neurobiologische ontwikkelingsstoornissen, een problematische gehechtheid en ingrijpende en traumatische jeugdervaringen. Psychomotorische gezinstherapie (PMGT) sluit hierop aan, door stressoren bloot te leggen, nieuw adaptief gedrag aan te leren en succeservaringen op te doen zodat gezinsleden weer in verbinding gaan staan en het veerkrachtig functioneren versterkt kan worden. In deze workshop wordt vanuit een praktijk- en onderzoeksgerichte insteek meer verteld over de inzet van PMGT bij deze gezinnen. En hoe deze interventie aansluit bij het kracht- en systeemgerichte raamwerk Trauma-informed care (TIC), dat een belangrijke basis biedt voor herstel en ontwikkeling. 

Over Gabriëlle Mercara
Gabriëlle Mercera is onderzoeker bij Koraal en externe promovendus bij de Universiteit Maastricht. Koraal zet zich in voor mensen met cognitieve en adaptieve beperkingen op het gebied van zorg, onderwijs, arbeid en participatie. Haar promotieonderzoek richt zich op risico- en protectieve factoren voor seksuele uitbuiting. Samen met - en in -  de praktijk van Koraal werkt ze aan verschillende onderzoeksprojecten over onder andere Trauma-informed care en psychomotorische gezinstherapie.

In deze workshop neemt Elsbeth van Putten jullie mee in de ervaring van het werken met gezinnen. Wanneer er sprake is van een gezinslid met een beperking kan dat gevolgen hebben voor de systeemdynamiek. Door PMT arrangementen kunnen voorbeelden van deze dynamiek op een speelse manier worden blootgelegd en veranderd.  

Over Elsbeth van Putten
Elsbeth van Putten is PMT-er en systeemtherapeut bij Abrona, een instelling voor mensen met een verstandelijke beperking. Ze studeerde Bewegingswetenschappen aan de VU en werkt sinds 1999 met kinderen, jeugdigen, gezinnen, stellen en mensen met uiteenlopende beperkingen. Naast het klinische werk geeft ze les en schreef ze, samen met Tina Bellemans, een hoofdstuk in het nieuwe PMT-handboek: ‘Psychomotor therapy in individuals with mild intellectual disabilities or borderline intellectual functioning’.